1938 KIRŞEHİR DEPREMİNİN İÇ ANADOLU BÖLGESİNE ETKİSİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
19 Nisan 1938 tarihinde Kırşehir’in Akpınar kazasında 6.8 büyüklüğünde meydana gelen deprem, sarsıntılar/deprem açısından daha az riskli olarak bilinen Orta Anadolu Bölgesi’nin bazı kesimlerinde yıkıcı etkilere neden olmuştur. 1920-1925 yılları arasında Kırşehir Vilayeti Kırşehir, Mucur ve Avanos ilçelerinden oluşmaktadır. 1926 yılında Mecidiye (Çiçekdağı) Kırşehir’e bağlanmıştır. 1944 yılında Kaman, 1947 yılında Hacıbektaş Kırşehir Vilayeti’ne bağlanmıştır.
Nisan 138 saat 13:00 ardı ardına meydana gelen ve 15 saniye devam eden deprem Akpınar kaza merkezi, Köşker Nahiyesinde yaşanmıştır. Kırşehir’den gelen 2561/2280 sayılı telgrafa göre; Köşker nahiyesinde ölü sayısı 122’ye ulaşmış, yaralı sayısı 81’dir. 55 ev kısmen, 133 ev tamamen yıkılmıştır. 105 evin duvarı tehlikeli biçimde çatlamıştır. 20 kuzu ile 13 sığır telef olmuştur. Köşker nahiyesine 300 çadır gönderilmiştir. Kırşehir ortaokulu ile Gazi İlkokulu içine girilemeyecek derecede hasara uğramıştır. Nisan 1938’de Sivas, Niğde, Kayseri ve diğer vilayetlerde hissedilen depremde zayiat kaydedilmemiştir. Aynı tarihlerde meydana gelen ve Niğde’nin Arapsun kazasında hissedilen sarsıntı aynı şekilde hasarsız atlatılmıştır.
“Kırşehir deprem riski en az iller arasında yer almasına rağmen Türkiye tarihinin en yıkıcı depremlerinden birisi olan 1938 depremini yaşadı.19 Nisan 1938 tarihinde Türkiye saati ile 13:00’de Kırşehir’in doğusunda Seyfe Fay Zonu’nun kuzeybatısında yer alan Akpınar segmentinde meydana gelen Ms 6.6 büyüklüğündeki deprem, Kırşehir'e bağlı Akpınar-Köşker arasında yer alan 100 köyü yerle bir etmiş, 149 kişi hayatını kaybetmiş, 3860 binada hasar meydana gelmişti”(1 Şubat 2020 Kırşehir Haber).
İç Anadolu’da Konya, Kayseri, Yozgat, Ankara, Niğde illerini de etkileyen deprem için hükümet yurt içinden ve yurt dışından bilim adamları getirerek depremi detaylı bir şekilde incelemiştir. Yurt içinden ve yurt dışından toplanan yardımlarla bir yıl içinde zarar gören tüm insanların zarar maddi zararlarının giderildiği anlaşılmaktadır.
1938 depremi Türk ve Dünya basınında günlerce yer almıştır.
“ Kırşehir, Yerköy, Arapsun’da evler yıkıldı. Bazı tren istasyonları hasara uğradı. Nüfusça zayiat yok. Ankara, Kayseri demiryolu hattı üzerinde Lalehun İstasyonu’nda bacalar yıkılmış, çatlaklar husule gelmiştir. İzzeddin İstasyonu’nda da, müteaddit çatlaklar vardır. Yerköy, Yeniyaban ve Sekili İstasyonu’nda memurlar, çadırlarda çalışmaktadır. ”Kurun Gazetesi 20.04.1938)
“Orta Anadolu’daki yer sarsıntısında 250 kişi öldü. Ana deprem sonrası onüç artçı deprem daha yaşandı. 20 köy enkaz altında kaldı.” ( 250 Are Killed In Earhtquake In Turkey: 13 Shocks Wreck 20 Villages In Anatolia’, The New York Times , 21.04.1938)
“Kurbanların çoğu kadın ve çocuk. Akpınar merkezli köy, tamamen yok oldu. Anneler, kucaklarındaki çocukları ile birlikte gömülüyor. 5.000 kişilik kamplar kuruldu. İnsanlar geceleri yaşanan artçılardan dolayı tedirgin . Uyuyamıyorlar.” ( ‘ Death Roll Over 800 In Turksih Eathquake’, Northern Star 23.0.4. 1938)
“Kırşehir’de Dün Yine Yine Zelzele Oldu. Elliyedi vilayetten ondokuzunda sarsıntı hissedilmişse de, bir hasar yapmamıştır. Beş vilayete hasar vardı. Bunlar, Kırşehir, Yozgat, Kayseri, Niğde ve Ankara’dır. Hasara uğrayan ev sayısı 2.356’dır. Kırşehir hapis hanesinde bulunan mahkumlar arasında büyük bir panik yaşandı” (,Kurun Gazetesi 24.04.1938).
1938 Kırşehir /Kaman depremi olarak bilinen depremin Avanos, Hacıbektaş, Arapsun (Gülşehir) ve Nevşehir bölgesinde de yer yer küçük hasarlara yer açtığına dair yerel gazetelere yansıyan haberler olmuştur. Kuşkusuz en çok Gülşehir ve köyleri etkilenmiştir. Bölgemizin “az riskli deprem bölgesi” olduğu bilinmektedir. Ancak yine de yapılaşmaların jeolojik raporlar alınarak yapılmasına izin verilmesi gerektiği tartışmasızdır.
Yararlanılan Kaynaklar
22.04.1938 Cumhuriyet Gazetesi
19.04.2020 Anadolu Gazetesi,
Dr. Galip Alcıtepe; 19 Mart 1938 Kırşehir Depremi Güncesi, Türk/İslam Sosyal Araştırmalar Dergisi , Sy 18, Eylül 2018
Dr. Güneş Şahin, 1938 Kırşehir Depreminin Bölgeye Etkisi, Tarih Okulu Dergisi Sy; 26,2016