20 MADDE İLE
D E N İ Z L İ
Her horoz kendi çöplüğünde
Denizli horozu her yerde öter
Ne güzel dağların var Denizli
Mavi mavi yeşil yeşil tüter
Amanın beşyüz yıl önce de
Tıpkı böyle kurulurdu bu Pazar
Tıpkı böyle çömelirdi toprağa
Al topuklu beyaz kızlar
Bir kilim , bir heybe, bir nakış
Dünyada eşi emsali görülmemiş
Bu ne sabırdır Allahım, bu göz nuru nedir?
Yine aynı yün, aynı iplik, aynı tezgah, aynı eller
Ama aradan neler geçmiş, neler geçmiş, neler…
Bir emzikli ana gördüm 14 yaşında
Hangi dert hangi acı yakıp kavurmuş
Bir delikanlı gördüm kördüğüm olmuş
Vakitsiz harmanlar gibi savrulmuş
İnsancıklar gördüm yaşları belirsiz
Çocuk mu, ana mı, gelin mi ?
Ömrünün sonunda mı başında mı
Yedi yaşında mı yetmiş yaşında mı
Bedri Rahmi Eyuboğlu
Ege Denizi ile Göller Yöresi arasındaki Denizli İlimizin trafik kot no’su 20’dir. u yazımızda 20 madde içinde Denizli’yi ele alacağız.
1. Kutsal belde demek olan Hierapolis’in tarihini öğrenelim. Şifalı sıcak sularıyla ünlü doğa harikası Pamukkale Traverten basamaklarını, havuzları gezelim. 35 Santigrat derecede çıkan kireçli sular karbon dioksitçe varsıldır. Yürek sayrılığına, damar sertliğine, safra kesesi, romatizmal ağrılara , sinirsel rahatsızlıklara karşı yararlıdır. Günün değişik saatlerinde sulara girip , tadına vara vara keyfini çıkaralım. Ak boyaklı traverten taraçalarında yürüyelim. Roma Hamamını, Müze’yi, Gimnazyum ve Kütüphane’yi, agorayı, Su kemerlerini, Cin delikleri denilen Plütonium’u, Apollon Tapınağı’nı, Nimpheum denilen anıt çeşmeyi, 15 bin seyirci alacak büyüklükteki antik tiyatroyu, Doğu Mezarlığı’nı, Apostol Philipus Oktogonu’nu, Roma Su Deposu’nu, Hellenistik Tiyatro’yu, Bizans Kapısı’nı, Roma Hamamı’nı, Kilise’ye çevrilmişeski Tapınağı, Taş lahitleri, aile mezarlarını gezip dolaşalım.
2. Günümüzdeki Denizli kenti ne zaman kuruldu; araştırıp öğrenelim. Laodikeia neden terkedildi. Laodikya Eski Denizli olarak da bilinir. Laodike, Selefkos Kralı 2.Antiochus’un karısıdır. Kente O’nun adı verilmiştir. Roma İmparatoru Vespasianus buraya bir stadyum , gimnazyum, hamamlar ve açık hava tiyatrosu yaptırmıştır. Su kemerlerinin uzunluğu 5 km’yi bulur. Bergama Krallığı’nın egemenliğinde kalan kent, I.Yüzyılda depremlerle yıkıntılaşmıştır. Malazgirt Utkusu’ndan ancak 23 yıl sonra yöre Selçuklu Türklerin eline geçmiştir. Ancak burası terkedilmiş ve günümüzdeki Denizli’de yeni bir kentin çekirdeği atılmıştır.
3.Tonguzlu adı nasıl oldu da Denizli’ye dönüştü? Araştıralım.
4.Germiyan-İnançoğulları Uç Beyliği’nin Paytahtı (1276-1368) kentin mutlu günlerini gözümüzde canlandıralım.
5.Afyon yolu üzerindeki Kara Sungur Bey Kervansarayı’nı gezelim. Neden Akhan adıyla da anıldığını öğrenelim.
6. Buldan beldesi yakınında Tripolis’i gezelim. Roma İmparatorluğu öncesinde de burada bir yerleşimin olduğu sanılıyor. Bizans döneminde de birçok yapıt kazandırılmıştır. Tiyatro, kent surları, mimari parçalar görülebilir.
7.Çivril’de Beycesultan iki höyüğünü gezelim. Prehistorik yerleşme yerinin Arzawa Krallığı’nın paytahtı olduğu ileri sürülmüştür. Kalkolitik, Bronz Çağı, Hitit Dönemi buluntuları arasında gaga ağızlı testiler , çanak çömlekler vardır. Önemli bir ticaret merkezi olan belde İsa’dan Önce 1900-1700 yılları arasında görkemli bir dönem geçirmiştir. Kenti çevreleyen surların uzunluğu 5 km’yi bulur. Yanmış saray, iki odalı kerpiçten evler, dükkanlar dikkat çeker.
8.Karahayıt’ta şifalı sıcak suları deneyelim; elvan elvan boyaklı kaya oluşumlarını seyredelim.
9.Buldan dokumacılığını öğrenelim. Beldenin yakınlarındaki Yenice Kaplıcasını ziyaret edelim. Mide , bağırsak, karaciğer rahatsızlıklarına iyi gelen sularından yararlanalım.
10.Çamlık Mesire Yeri’nde dinlenelim.
11. Gökpınar’ı , çam ve kestane ağaçları arasında olan, kiraz ve nar bahçeleriyle ünlü Başkırcı’yı görmeden bölgeden ayrılmayalım.
12.İncilipınar’ı ziyaret edelim.
13.İlde kümes hayvanları yetiştiriciliği ileridir. Denizli horozunun ünü nereden geliyor, araştıralım. Neden uzun süreli ötebiliyor; öğrenelim.
14.Tavas kasabasında bir düğünde Zeybek oyununu seyredelim.
15.Güney kasabasında bağcılığı, şarapçılığı, halıcılığı araştıralım.
16.Acıpayam’da,beldeye adını veren bademin neden tadlı olmadığını öğrenelim.
17.Çal’da gezelim, gelmiş geçmiş en büyük ressamlarımızdan İbrahim Çallı’nın bu beldeden çıktığını bilelim.
18.Kale’de evlerdeki el tazgahlarında pamuklu kumaşlar dokunur.
19.Tancalı gezgin İbn Batuta, 1332’de bölgeyi gezmişti, O sırada İnanç Bey tahttaydı. Ahi zaviyeleri önemliydi o yıllarda. Gezgin, neden Denizli’ye hayran kalmıştı, araştıralım.
20. Doğası, tarihi böylesine dopdolu olan bir ili bir günde, bir haftada , bir ayda gezip tanıma olanağı yoktur. Öyleyse yılda 4 mevsim ziyaret etme olanağı bulup ziyaret ederek, tanıyalım.
Mimar Cengiz Bektaş’ın şiiriyle sonlayalım yazımızı.
Efek otu açar günü
Daha bir mor
Tüter kadın düğmesi koyaklarda
Çam, pelit, ardıç
Sarı çiçeklere arı biner
Ortalık cin pazarı
Geniş yapraklarında karağanotunun
Yüklenir kokularını damla
Çizer kendini Söğüt Dağının yüzüne
Çam, pelit, ardıç
Islanır ayakları ağaçların Denizli’ye gidiyorum
Gel ardımdan.
……………….