BOYNUİNCELİ TÜRKMENLERİ VE NEVŞEHİR
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Nevşehirli Damat İbrahim Paşa 9 Nisan 1718 - 1 Ekim 1730 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Oğuzlar'ın Beydilli boyuna mensup Boynuinceli aşiretindendir.
Boynuinceli Türkmen aşiretidir. Boynuinceli Aşiretinin ilk yerleşim alanı Kırşehir olup Osmanlı Devletinin uyguladığı iskân kanunu uygulaması sonucu nüfusunun büyük çoğunluğu Karaman, Aksaray, Kırşehir, Nevşehir ve Mersin'e, bir kısmı ise Kıbrıs'a iskan edilmiştir. Boynuinceli, Karacakurt ve Hasanlı gibi aşiretlerin 16. yüzyıl civarında kendi isimleri ile var olmadıkları ve Danişmendli Türkmenleri içinde yer aldıkları kabul edilmektedir.
Damat İbrahim Paşa’nın talimatıyla “Muşkara” adlı köyün geliştirilerek 1726'da Nevşehir adıyla kasabaya dönüştürülmesinde Kırşehir'den getirtilen başta Boynuinceli Aşireti olmak üzere diğer Türkmen Oymakları ve cemaatlerinin de önemli derecede katkısı vardır. İnşa edilecek binalar için gerekli olan kesme taşın taşınmasında Boynuinceli, Mamalı, Pehlivanlı ve Kocabeyoğlu Türkmenleri gibi göçebe topluluklar işgücü olarak kullanılmıştır.
Boynuinceli Aşireti, bu dönemde farklı büyüklüklere sahip 18 alt cemaatten oluşmaktaydı. Bu Türkmen oymaklarının idarî merkezi ilk dönemlerde bugün Aksaray Ortaköy İlçesine bağlı bir köy olan Sarıkaraman idi. 1834 yılına ait olan 3520 numaralı nüfus defterindeki sıralamaya göre; cemaatler; Büyüksaları, Hacıahmedli, Karacakurd, Kurutlu, Herikli, Boynuinceli, Savcılı, Sıdıklı, Kürdmahmadlı, Küçüksaları, Harbendeli, Kütüklü, Danişmendli, Camili, Bekdik, Dumanlı, Durmuşlu ve Delüler bu cemaatleri oluşturmaktaydı. Bugün bu cemaatlerin yurdun değişik yörelerine dağıldıkları görülmektedir.
1837 yılında gezgin William John Hamilton bölgeyi dolaşmış ve Boyuninceli Aşireti hakkındaki gözlemlerini kaydetmiştir. Hamilton'a göre Aşiret, kurşun ve bakır taşımacılığı ile at yetiştiriciliği yapmıştır. Hamilton ayrıca halkın uzun boylu olduğunu ve kırmızı ve parlak renkli elbiseler giydiklerini rapor etmiştir.
Boynuinceli aşiretinin önemli bir bölümü Mersin’in Silifke ve Erdemli ilçelerinin köylerinde yaşamaktadırlar. Silifke’ye bağlı Boynuinceli köyü bulunmaktadır.
Mersin'de yaşayan yörüklerin "Boynuinceli Spor" adlı amatör bir futbol takımı bulunmaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar
Wikipedi
Halil İbrahim Özden (2014). Arpaçbahşiş kasabası (Mersin-Erdemli) Boynuinceli Yörükleri Ağzı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İdris Nebi Uysal (1 Haziran 2022). Beydili boyunun ağız özelliklerine dair notlar. Araştırma Makalesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı.
Gündüz, Tufan (2005). XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Danişmendli Türkmenleri. Yeditepe Yayınevi.