DOBADA VE YAZILIKAYA
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Tabal Krallığı, bugün Kapadokya olarak bilinen Kayseri, Niğde, Nevşehir ve Aksaray illerini kapsayan batıda Bor, doğuda Malatya'ya kadar uzanan bir bölgede egemen olmuştur. Tabal, Asur etkisindeki diğer geç Hitit devletidir.
Nevşehir ili sınırları içinde Ovaören, Gökçetoprak, Ağıllı Köyü’nde Tabal Krallığından kalma kalıntılar bulunmaktadır. Bunların en önemlisi kuşkusuz Ağıllı Köyü sınırları içinde bulunan Yazılıkaya’dır. Yazılıkaya, düzeltilen kayalar üzerine Hititler döneminde Luvi hiyeroglifi ile yazılmış 8 satırlık bir kitabeden oluşmaktadır.
Bu kayalar bölgeyi gezen Alman Öğretmen Rudolf Fraz tarafından 1908 yılında bulunmuştur. “Hitit Hiyeroglifi işaretlerinden oluşan anıtta el, ayak, baş, kol, bacak gibi insan organları,kuş, hayvan başları ve birçok şekiller bulunmaktadır. Topada yazılı kayasının Geç Hitit döneminde (M. Ö. 738-730 yazıldığı tahmin edilmektedir”(Acıgöl Kaymakamlığı İnternet Sitesi).
Acıgöl Kaymakamlığı İnternet sitesine göre “Yazılıkaya Anıtında Tabal Kralı Wasusarmas’ın kendisine düşmanca davranan sekiz krala karşı yaptığı mücadele anlatılır. Yazıttı tek bir kahramanın yaptığı mücadele ile birlikte, değişik yörelerde pek çok kişinin yer aldığı ve üç yıl süren bir savaş konu edildiğinden metin oldukça uzundur. Metin 400 kelimeden oluşur. Bu kelimelerin bir çoğu erozyon ve insanların yaptığı tahribatlardan dolayı yok olmuştur. Yazıtın bazı yerleri bu nedenle tam olarak anlamlı bir cümle oluşturmaz. Yazıtın son bölümünde nasihat, beddua ve yazıtı kayaya kazıyan kişinin adı yer almaktadır.”
M .Ö. 1800-2000 yılları arasında bu bölgede; Hititler Frigyalılar ve Lidyalılar arasında bu topraklar el değiştirmiştir. Ovaören ve Gökçetoprak Köyü kalıntılarından anlaşıldığı üzere O zamanlar “Topada” ya da “Dobada” olarak anılan bugünkü Acıgöl ,Tabal Krallığı döneminde de önemli bir yaşam bölgesi olmuştur. İlçenin ilk adının Topada olduğu, sonradan bu ismin Dobada olarak kullanıldığı yapılan incelemelerden anlaşılmıştır. Topada isminin Luvice olması büyük olasılıktır.
Yazılıkaya, doğu yandaki kayanın üzerinde yazanın imzasını taşıyan başka bir yazıt satırı 1986'dan önce kaybolmuştur. Bu durum böyle bir tarihi değeri korumamız gerektiği halde korumadığımızı göstermektedir.
Yazılıkaya’nın yazılı geniş kenarı 3.18 metre genişliğinde ve 2.78 metre yüksekliğinde, yazılı dar kenarı 1.46'ya 2.00 metre ölçülerindedir. Metin, satırlarla ayrılmış sekiz satıra yazılır. Yazılı metinde Parzuta veya Parzata adında bir kasaba ile savaşan siyasi ve askeri faaliyetleri anlatıyor.
Yazıtın pek çok dilsel ve epigrafik özelliği vardır. Suvasa yazıtına benzer şekilde , ayrı karakterler yalnızca burada görünür. Hitit dönemine ait yazıtlarla üslup benzerlikleri olan bu arkaik işaretlerin, Hitit geleneklerinin Tabal'da geç Hitit devletlerinin çoğundan daha güçlü bir şekilde sürdürüldüğünü gösterdiği varsayılır.
Ağıllı Köyü’nde bakımsız ve ilgisiz halde kaderine terk edilen bu tarihi mirasın koruma altına alınarak turizme kazandırılması gereklidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
Eberhard P. Rossner: Türkiye'deki Kaya Anıtları. Cilt 1: Türkiye'deki Hitit Kaya Kabartmaları. Arkeolojik bir rehber. 2. Genişletilmiş baskı. Rossner, Münih 1988
John David Hawkins: Hiyeroglif Luwian Yazıtları Külliyatı. Cilt I: Demir Çağı Yazıtları. Bölüm 2: metin. Amik, Halep, Hama, Tabal, Assur Mektupları, Çeşitli, Mühürler, Endeksler. (Hint-Avrupa Dili ve Kültüründe Çalışmalar 8). de Gruyter, Berlin vd. 2000,
Horst Ehringhaus: Başlangıç olan son. Küçük Asya'nın Luvi eyaletlerinin 12 ile 8/7 tarihleri arasında kaya kabartmaları ve kaya yazıtları. Yüzyıl MÖ Chr. Nünnerich-Asmus, Mainz 2014,
Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları Dergisi Ocak-Şubat-Mart 2005 sayı:1
Wikipedia