Karayolu Trafik ve Yol Güvenliği Nevşehir Şubesi ile Nevşehir Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi işbirliği ile hazırlanan, ancak finansal sebeplerle İlimizde uygulanamayan proje;
Karayolu Trafik ve Yol Güvenliği Derneği Genel Merkezi tarafından, uygulamaya değer örnek proje olarak değerlendirilerek, ( https://www.trafik.org.tr/Makale/Post2 ) kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Projenin Adı: Engelsiz Yaşam Farkındalığı
Projenin Amacı: Bedensel, zihinsel, sosyal vb. yeteneklerin, normal düzeyde kullanılamaması sebebi ile toplumsal yaşama uyum sağlamda ve/veya günlük gereksinimlerini karşılamada, bakım, destek vb. hizmetlere ihtiyaç duyan bireylerin, eşit yaşam hakkına kavuşmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Giriş
Engelsiz ifadesi; “bir şeyin gerçekleşmesini zorlaştıran/önleyen sebeplerin ortadan kaldırılması” olarak tarif edilmektedir. Engelli ifadesi ise; “doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, sosyal vb. yeteneklerin, normal düzeyde kullanılamaması sebebi ile toplumsal yaşama uyum sağlamda ve/veya günlük gereksinimlerini karşılamada, bakım, danışmanlık, destek vb. hizmetlere ihtiyaç duyulması olarak” tanımlanmaktadır.
Toplumsal Bilinç
Buradan yola çıkarak; engelli bireylerin günlük hayatta karşılaşabileceği zorluklar belirlenerek gereksinimleri karşılandığında ve ihtiyaç duydukları hizmetler, eşit erişim hakkını hedefleyen düzenlemeler sunulduğunda, toplumsal yaşama uyumları artacak ve “engellenmişlik” durumu oluşmayacaktır.
Engelsizlik; engellilik durumunun, erişebilirliğe engel olmayacak şekilde, ikamet edilen binaların, resmî kurumların, özel kuruluşların, sosyal tesislerin vb. her türden oluşumda, eşit ergonomikliğin sağlanabilmesi için yapılan düzenlemeleri kapsamalıdır. Kanuni olarak bu düzenlemeler yapılsa dahi; zihni engelliler, engel teşkil edebilmekte; bazen aykırı davranış ve tutumlarla erişilebilirliğin uygulanmasına, çoğu kez farkına varmadan engel olabilmektedir. Zira; bu durum toplumsal bir farkındalık meselesidir.
Farkındalık; bireyin kendisinde veya yakın çevresinde olmayan, tam içeriğini bilemediği bir konuda, empati kurabilme olgusunu, zihni ve ameli olarak hayatına pozitif yönlü yansıtabilme durumudur. Engelsizlik farkındalığında; her daim akılda tutulması gereken, “her bireyin bir engelli adayı olduğu” bilincidir. Zira; cüzi irade olgusuna, günlük hayatın akışında ne ile karşılaşabileceği zihni öngörüsü verilmemiştir. Farkındalıkta, bireyin zihni bilinci önemlidir. Çünkü, bu bilinç düzeyi yapısal farkındalığın, hayata yansıtılması gerektiğinin ön aşamalarındandır.
Engelsizlik farkındalığı, daha kapsamlı özel bireyler olarak (çocuklar, engelliler, hamileler, gaziler, yaşlılar) değerlendirildiğinde; toplumsal boyutu daha da genişlemektedir. Böylece, zihni ve yapısal farkındalık kurgu ve uygulamalarında, çok daha eşitlik ve ergonomik düzeyi yüksek projeler tasarlanacak ve günlük hayata yansıtılacaktır.
Zihni farkındalık; hem engelsizlik anlayışının empati boyutlu davranışlara yansıtılmasını / engelsizlik uygulamalarının kurgulanmasının önemine ve yapılmasının gerekliliğini / hem de hizmete sunulmuş engelsizlik uygulamalarının kullanım önceliğine saygı duyulmasını sağlayacaktır.
Yapısal farkındalık; zihni olarak tasarlanan gereklilik durumunun, öncelik sırasına göre biyolojik, sosyal vb. ihtiyaçların eşitlik ilkesi doğrultusunda, hayata en kısa sürede yansıtılmasını sağlayacaktır.
Gerekçe:
Engelli bireylerin, sosyal hayatın her alanında karşılaştıkları sorunlar çözümlenerek üretken bireyler olarak topluma tam katılımlarının sağlanması sosyal devlet anlayışının bir gereğidir. Herkes için insan onuruna uygun bir hayat standardının sağlanmasının temel koşulu ise hizmet ve bilgi sunumunun ulaşılabilir ve erişilebilir olmasıdır. Yaşamsal yapılardaki fiziksel engeller, trafik problemleri hala pek çok özel bireyin, toplumsal hayata katılımını sınırlandırmaktadır. Ülkemizde, yaşam alanlarının herkes için erişilebilir olmasını sağlamak amacı ile yasal düzenlemeler yapılmış, standartlar hazırlanmış ve bu düzenlemelerin gerçekleştirilmesinde en büyük görev ve sorumluluk yerel yönetimlere verilse de başta STK’lar olmak üzere tüm toplum, bu konuya ilgi göstermesi önem arz etmektedir.
Öneriler:
Yaşam mekânlarda toplumsal ve fiziksel çevrenin düzenlenmesi, planlama ve tasarım aşamasından itibaren, tüm insanların kullanım ve erişilebilirlik gereksinimlerini karşılayacak biçimde aşağıdaki unsurlar dikkate alınarak;
- Açık alanlarda; rampalar, merdivenler, yaya kaldırımları, yaya geçitleri, taşıt park yerleri, etkinlik sahaları, cadde mobilyaları vb.,
- Binalarda; bina girişleri, bina içi yatay ve dikey dolaşım düzenekleri, tuvaletler vb.
- Toplu taşımada; taşıtlara binme / inme, koltuklar, duraklar, istasyonlar, vb.
- Bilgilendirmede; yönlendirme işaretleri, hissedilebilir yüzeyler, vb.
- Sosyal tesisler; tuvalet, bankamatik, asansör, vb.
- Kamuoyu farkındalığı; her türden kitle iletişim ve etkileşim aracı, amaca hizmet edecek şekilde “engelsiz yaşam farkındalığı” uygulamalarına hizmet edecek şekilde sunulmalıdır/dizayn edilmelidir.
- Tüm bu farkındalık faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde; finansman kaynağı olarak STK’ları / kamuoyu desteği ve sürdürülebilirlik olarak ta iletişim kaynakları, aktif ve eş güdümlü olarak görev yapmalıdır.
Sonuç
Tüm insanlar için ve özellikle hareketi / görmesi / işitmesi kısıtlı özel bireyler için bir mekâna kolay erişim, fiziksel çevre ve bunların birbirlerine geçiş güzergâhlarının engelsiz hale getirilmesi, toplumsal duyarlılık boyutlu zihni ve yapısal farkındalık uygulamaları ile sağlanabilecektir. Tüm bunlar, özel bireylerin günlük hayatındaki yaşam trafiğin normalleştirilmesi adına yapılmak zorundadır.
Proje Danışmanları
Şahin GÜNEŞ (Karayolu Trafik ve Yol Güvenliği Nevşehir Şube Başkanı)
Mevlüt TUNCEL (Nevşehir Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi - Trafik Güvenliği Kulübü Öğretmeni)
