HİBE DEDE VE ORTAHİSAR
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Hoca Ahmet Yesevi ve erenleri olarak tanımlanan edilen önderler Anadolu’nun değişik yörelerine gelerek Türklüğü ve İslamiyeti yaymaya çalışmışlardır. Bunlardan birisi de Hibe (Hive) Dede’dir. Hibe Dede’nin kardeşiyle beraber Ortahisar bölgesine yerleşmesi ile birlikte çevrede Türk ve İslam kültürünün yayılmaya başladığı bilinmektedir. Özbek Türklerinden olan Hibe Dede Ortahisar’ın kurucusu olarak kabul edilmektedir. Kardeşleri ve aileleriyle Ortahisar'a yerleşen Hibe Dede ailesi, 1270-1280 yılları arasında Selçuklu devrinde Horasan’dan gelmişlerdir.
Ağustos 2021 de açılan Hibe Dede Anıtı
Hibe Dede ve ailesi kasabasın ortasında bulunan kale ve etrafında hazır buldukları oyukları geliştirerek kendilerine dokuz ayrı mesken yapmışlardır. Şimdiki Ortahisar halkının büyük bir bölümünü dokuz kardeşin torunlarıdır.
Ortahisar Belediyesi Kasabanın en önemli caddelerinden birisine Hibe Dede adını vermiştir.
"Hive" Özbekistan’ın İpek Yolu üzerinde tarihi kentidir. Bu kentteki pek çok tarihi yapı UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır. Ortahisar kasabası 2021 Ekim ayında Hive şehrinin kardeş şehri olmuştur.
Hive Bölgesinde bir süre egemenlik kuran Hiva Hanlığı günümüz Özbekistan ,Türkistan ve Kazakistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1512-1920 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Özbek devletidir.Buhara Hanlığı (Buhara Emirliği ve Hokand Hanlığı ile birlikte "Özbek üç hanlığı" olarak anılmıştır.(Wikipedi)
Mevlana’nın Konya’ya, Ahi Evran’ın Kırşehir’e, Yunus Emre’nin Aksaray’a ve Hacı Bektaş Veli’nin Hacıbektaş’a aynı dönem içinde gelmiş olmaları da dikkate çekicidir. Zira o dönemde Kapadokya çok sayıda Cizvit ve papaz okulunun olduğu ve Hıristiyanlığın merkezi konumunda bir bölgedir. Horasan erenlerinin bu bölgeyi çepeçevre çevrelediği dikkate alınmalıdır.
O yıllardaki temel felsefenin “Ne olursan ol, kim olursan olan gel, bizimle ol” felsefesidir. Bu felsefenin başarılı olduğu, günümüzde egemen olan bazı anlayışlardan kat be kat önde olduğu da bilinmelidir.
Ortaasya’dan gelen Türk boylarından bir kısmının da aynı yıllarda Damsa, Ürgüp ve Kayseri yöresine yerleştiği görülmektedir.
Hibe Dede bugünkü güzelim Ortahisar’ın kurucusu olarak bilinmekte ve anılmaktadır.
Yararlanılan kaynaklar
-İlyas Gökhan, Fatih Abanoz, Ahmet Korkmaz; Ortahisar Nüfus Defteri(1518-1838) 2021 Ortahisar Belediyesi yayını,
-Wikipedi