Kapadokya Bölgesinde Osmanlı Devleti’ne Sadece Cizye Vergisi Ödeyen Yerleşim Yerleri
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Osmanlı döneminde İstanbul olduğu kadar Kapadokya bölgesi de önemli bir yerleşim yeridir. Bölgede onlarca yerleşim alanında Rum ve Ermenilerden oluşan aileler yaşamaktadır. Osmanlı Türk ve Müslüman olmayan ahaliden sadece “cizye” adı verilen hatta “kelle vergisi” de denilen tek vergi almaktaydı.
Kanuni Süleyman’ın ilk yıllarına kadar bölgenin önemli bir kısmının vergisinin toplanma görevi Bektaşlu oymağından Kayseri de ikamet eden Miralay Bektaşoğlu Seyyid Ahmed’e bırakılmıştı. Seyyid Ahmed ,Gayri Müslüm ahalinin yaşadığı köylerde toplanan vergilerin köylerdeki kiliselere bırakılmasını temin etmiştir.
Sadece Cizye Vergisi ödeyen yerleşim yerlerine kısaca bakacak olursak;
SARU ATLI . Bugün Aksaray iline bağlı Sarıatlı beldesidir.Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
TATLAR İNİ(Manavi) : Köyde vergi toplama görevi iki papaza verilmiştir. Köy halkı XV yüzyılda Hıristiyan olmasına rağmen Türkçe erkek isimlerine de rastlanmaktadır. Bu durum 1071 öncesinde Anadolu’ya bazı Türk aşiretlerinin girdiğini de göstermektedir. Köyün adının II Mehmed döneminde Manavi olduğu anlaşılmaktadır. Günümüzde Tatlarin Kasabası olarak bilinmektedir.
SİVASA : Bugünkü adı ;Gökçetoprak, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
GÖSTESUN : Bu günkü adı Ovaören, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
DİNEK : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır. Bugün böyle bir yerleşim alanı mevcut değildir.
MAMASUN(Mumusun) Bugünkü adı Bahçeli, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ÜRGÜP, Kent merkezinde 370 mükellefin 47 si Hıristiyandır.Hıristiyanlar genellikle Gebran Mahallesinde oturmakta idiler.
BABAYANİ : Babayan, bugünkü adı İbrahimpaşa Köyü, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ŞAHİNEFENDİ: eski adı Söveşe, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
GENEZİN: Bugünkü adı Özkonak, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
BEDREK ; 8 Hanelik küçük bir köydür. Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır. Bugün böyle bir yerleşim yeri mevcut değildir.
DAMSA : Taşkınpaşa, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ENEĞİ: Anaku, Bugünkü adı Kaymaklı, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
POTAMYA : Bugünkü adı Başköy, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
CEMİL : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
SİNASON : Bugünkü adı Mustafapaşa,10 u Müslüman 70 i Hıristiyan 80 vergi mükellefi vardır.
ARAVAN : Bugünkü adı, Ayvalı Köyü Vergi toplama görev Çağnışir Çelebi’ye verilmiştir. Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
AVANOS: Kent Merkezinde 60 mükellefin 29 u Hıristiyandır. Vergi toplama görev Çağnışir Çelebi’ye verilmiştir.
MACCAN :Bugünkü adı Göreme’dir. Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
KAVAK : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ÇAVUŞİNİ: Bugünkü adı Çavuşin,Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
UÇHİSAR : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
MUŞKARA. Nevşehir, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
NAR : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
GÖRE : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
NARNEK: Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır. Göre yakınlarında bir yerleşim alanı iken Gülşehir’e göç etmişlerdir.
ÇARDAK:1530 yılı Tahrir Defteri kayıtlarına göre 18 Müslüman 9 Gayrimüslim mükellef vardır.
DERİNKUYU : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır. lçenin eski adı, Malakopi, Melegobi ya da Melegobia'dır
GÜNEYCE . eski adı Kerlah, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ÖZLÜCE . eski adı Zhila, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
TİL KÖY: Eski adı Tila, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
SUVERMEZ ; eski adı Floytanu, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ARAPSUN : Gülşehir, Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
ZELİN : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.Günümüzde böyle bir yerleşim yeri yok
GİRACE : Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır. Günümüzde böyle bir yerleşim yeri yok
NENEZİ : Aksaray’ bağlı bir köydür, Bugünkü adı Bekarlar Köyüdür. Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
SELİME ; Aksaray’a bağlıdır. Tahrir defterinde cizye vergisi ödeyenler vardır.
Yararlanılan Kaynaklar
İrene Beldiceanu Steınherr; Osmanlı Tapu tahrir Defterleri Işığında Bektaşiler (XV-XVII yüzyıllar) Alevilik,-Bektaşilik Dergisi sy 3, Çeviren İzzet Çıvgın
Mustafa Oflaz; 16.Yüzyıl Başlarında Ürgüb Kazası,100 Yıl Üniversitesi SBE Dergisi 2004 say;6
Faruk Güçlü; Nevşehir İlinde Kavimler Göçü Tarihine Kısa Bakış, 2021