Kapadokya’da bulunan yüzlerce yeraltı şehirlerinden en büyüklerinden olan Kaymaklı yeraltı şehri, Nevşehir’e 20 km. mesafede bulunan Kaymaklı kasabasındadır. 8 katlı olup ilk katı erken dönem tarihlenmektedir.

Kaymaklı'nın 20 metre derinlikteki 4. katına inilebiliyor

Nevşehir'in merkez ilçeye bağlı Kaymaklı kasabasında bulunan ve 8 kattan oluşan Kaymaklı Yeraltı şehrinin ilk 4 katı 1964 yılında ziyarete açılmıştır. 

Kaymaklı'nın tarihi M.Ö. 3000 yılına kadar gidiyor. Hititler Dönemi'nde yapılmış bu şehir sekiz katlı. Roma ve Bizans dönemlerinde diğer alanların da oyulmasıyla genişletilerek yeraltı şehrine dönüştürülen Kaymaklı, tüf kayalara oyulmuş. Bir topluluğun geçici olarak yaşayabilmesi için gerekli barınma şartlarına uygun olan alanda, dar koridorlarla birbirlerine bağlanan oda ve salonlar, şarap depoları, su mahzenleri, mutfak ve erzak depoları, havalandırma bacaları, su kuyuları, kilise ve dışarıdan gelebilecek herhangi bir tehlikeyi önlemek için kapıyı içten kapatan büyük sürgü taşları yer alıyor.

Bu bölgeyi ilginç kılan asıl detay ise Yeraltı şehirlerinin yöredeki bütün evlere gizli geçitlerle bağlanması. Kaymaklı Yeraltı Şehrine gizemli bir hava katan bu detay farklı kültürel özellikleri barındırması yönünden de önem kazanıyor. Tüf kayalara oyularak inşa edilen yerleşim alanı Roma ve Bizans döneminde adeta bir şehre dönüşür. 

Antik adı “Enegüp” olan Kaymaklı'da halk evlerini yeraltı şehrinin 100’e yakın tünelinin etrafına yapmıştır. Yöre halkı halen avlulara açılan bu tünellerden geçerek yeraltı şehirlerinin uygun mekânlarını kiler, depo, ahır olarak kullanmaktadır.

Tarihî Arka Planı:
Kaymaklı Yeraltı Şehri, antik dönemde insanların yeraltında güvenli sığınaklar oluşturmak için kullandığı önemli yapılar arasında yer alır. Şehir, M.Ö. 7. yüzyıla kadar uzanan tarihî bir geçmişe sahiptir ve Kapadokya'nın en büyük yeraltı şehirlerinden biridir. Kaymaklı Yeraltı Şehri, Roma döneminden Bizans İmparatorluğu'na kadar uzanan farklı medeniyetlerin etkisini taşır.

Mimari Yapısı:
Kaymaklı Yeraltı Şehri, yeraltında uzanan labirent benzeri tünelleri, odaları ve geçitleriyle büyüleyici bir mimariye sahiptir. Şehir, yaklaşık 8 katlıdır ve ulaşımı kolaylaştıran dar koridorları ile dikkat çeker. Taş oyma işçiliği, kapı süslemeleri ve havalandırma sistemleri gibi detaylar, o dönemdeki insanların inanılmaz mühendislik becerilerini yansıtır.

Gizemli Geçmişi:
Kaymaklı Yeraltı Şehri, tarih boyunca yerel halk tarafından savunma amacıyla kullanılmıştır. Savaşlardan, doğal afetlerden ve düşman saldırılarından korunmak için yeraltına inşa edilen bu şehirler, insanların güvenliğini sağlamıştır. Kaymaklı Yeraltı Şehri'nde, depo odaları, mutfaklar, kilise odaları ve sığınağa dönüştürülmüş bölgeler bulunur. Bu gizemli geçmiş, ziyaretçilere tarihî bir yolculuk yapma ve antik insanların yaşam biçimini anlama fırsatı verir.
Kaymaklı Yeraltı Şehri, Kapadokya'nın gizemli atmosferini keşfetmek isteyenler için büyülü bir destinasyondur. Tarihî mirası, eşsiz mimari yapısı ve gizemli geçmişiyle ziyaretçilere unutulmaz bir yolculuk yaşatır. Kapadokya'nın yeraltı şehirleri arasında en büyüklerinden biri olan Kaymaklı Yeraltı Şehri, antik dönemin zorlu koşullarına karşı hayatta kalma mücadelesini yansıtan önemli bir yapıdır. Bu yeraltı şehri, tarih severlere ve macera tutkunlarına, geçmişin derinliklerinde benzersiz bir keşif deneyimi sunar.

Günümüzde Kaymaklı Yeraltı Şehri, ziyaretçilerini dört katı ışıklandırılmış olarak ağırlıyor.

Kaymaklı Yeraltı Şehri

Nevşehir'in merkez ilçeye bağlı Kaymaklı kasabasında bulunan Kaymaklı Yeraltı şehri Nevşehir’e 20 km mesafede olup 1964 yılında ziyarete açılmıştır. Toplamda 8 kattan oluşan şehrin ilk katı Hititler Dönemi’nde yapılmıştır. Roma ve Bizans Dönemleri’nde de diğer alanların oyularak genişletilmesi suretiyle yeraltı şehri haline dönüştürülmüştür. Bugün 4 katı ışıklandırılmış ve ziyarete açılmıştır.

Tüf kayalara oyulmuş bu yeraltı şehri bir kitlenin geçici olarak yaşayabilmesi için gerekli tüm barınma şartlarını haizdir. Dar koridorlarla birbirlerine bağlanan oda ve salonlar, şarap depoları, su mahzenleri, mutfak ve erzak depoları, havalandırma bacaları, su kuyuları, kilise ve dışarıdan gelebilecek herhangi bir tehlikeyi önlemek için kapıyı içten kapatan büyük sürgü taşları vardır.

Kaymaklı Yeraltı şehrinin dar ve eğimli geçitleri ile diğer yeraltı şehirlerinden biraz farklıdır. Ayrıca günümüzde 4 katı açığa çıkarılmış olup ilk katı ahır olarak kullanılmıştır. Buraya ait bir diğer önemli yerleşim ise sürgülü bir taş geçitten sonra karşımıza çıkan kilise ve burada görev yapmış kişilerin gömülü olduğu tahmin edilen mezarlık mevcut. Yeraltı şehrinin üçüncü katında mutfak, erzak depoları, odalar ve üzüm işlenen şırahaneler, bakır işlenen odalar bulunmaktadır.

Dördüncü katta yer alan küpler ve erzak depoları bu kentin ekonomik olarak nispeten daha iyi durumda olduğunu göstermekte, henüz 4 katı ortaya çıkmasına rağmen burada yer alan kalıntı çeşitliliğinden çok sayıda insanın bir zamanlar bu şehrin sakinleri olarak hayat sürdüğünü göstermektedir.

Bir düşünür “Yer altındaki insanlar en yüksek bilgiye ermişlerdir” der. Kaymaklı Yeraltı şehrini gezerken bu tanımın ne kadar doğru olduğunu bir kez daha görüyoruz. Bölge halkının nesilden nesile aktardığı “Melekler Şehri” efsanesi bu gizemli yeraltı şehrinin kimler tarafından bu kadar kusursuz inşa edildiğini anlatmaya yeter mi acaba?

Rivayet edilir ki bu yeraltı şehrini inşa eden melekler burada mutlu mesut yaşarken davetsiz kötü misafirlerin saldırılarına uğramışlar ve çareyi bu yeraltı sığınaklarında saklanmakta bulmuşlar.

Hikâyesi ne olursa olsun Kapadokya bölgesinin adeta yeraltında bambaşka bir ülke var dedirten bu sıradışı yeraltı şehri ahır, kilise, mahzenler, erzak depoları, havalandırma bacaları, haberleşme alanları, odalar, koridorları ve birbirine bağlı tünelleriyle 30 binden fazla insanın bir arada yaşayabileceği şekilde tasarlanmış bir yaşam merkezi olarak asırlar boyu “sırrını karanlıklara fısıldamaya” devam edecek...

Yeraltı şehrinin 1. katında ahır yeralmaktadır. Bu mekanın küçüklüğü yeraltı şehrinin henüz temizlenmeyen alanlarında da ahırların varolması gerektiğini gösterir. Ahırın solundaki sürgü taşlı bir geçit vasıtasıyla kiliseye geçilir Bu koridorun sağ tarafında günlük yaşam yeri olarak oyulmuş odalar bulunmaktadır.

2. kattaki kilise tek nefli 2 apsislidir. Apsislerin önünde vaftiz taşı, kenarlarda ise oturmaya yarayan platformlar yer alır. Bu kattaki mezarlık alanının kilisenin hemen yanında olması dini özellikleri olan kişilere ait olduğu fikrini güçlendirir. Bu katta ayrıca oturma mekanları da mevcuttur.

Yeraltı şehrinin en önemli mekanları 3. kattadır. Bu miktarda erzak depoları, şırahaneler ve mutfakların bulunduğu bu kattaki çok çukurlu andezit taş oldukça ilginçtir. Son araştırmalar neticesinde bakır cevherini öğütmede kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu taş dışarıdan getirilmeyip yeraltı şehrinin inşası esnasında açığa çıkan tüflerin altındaki andezit lavlarındandır. İhtiyaç duyulduğu için işlevine uygun olarak 57 adet kırma ezme çukurları açılmıştır. Yaklaşık 10 cm. boyutundaki bakır cevheri kırma çukurları içine konur. Kırma taşı ile kırılarak ergitmeye hazır hale getirilir. Bu teknik Prehistorik Dönemlerden beri bilinen bir yöntemdir Kaymaklı Yeraltı Şehri' ne getirilen bakır büyük olasılıkla Aksaray-Nevşehir arasındaki bir ocaktan getirilmiştir. (Bu ocağı Kapadokya Bölgesi'nin en eski yerleşimlerinden biri olan Aşıklı halkı da kullanmıştır.)

4. Katta yeralan şırahanelerde bol miktarda erzak depolarının ve küp yederinin bulunması bu yeraltı şehrinde yaşayan halkın düzenli bir ekonomileri olduğunu gösterir. Yeraltı şehri henüz tam olarak temizlenmemesine ve sadece 4 katının açığa çıkarılmasına rağmen, bölgenin en büyük yeraltı yerleşimlerinden biri olduğu kesindir. Çünkü küçük bir alana yayılan erzak depolarının sayısı gözönüne alındığında burada çok sayıda insanın yaşamış olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir.