Nevşehir'in İl Oluşunun bugün 69. Yıl Dönümü...
Nevşehir, TBMM’de 30 Haziran 1954 de kabul edilen 6429 sayılı yasa ile 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirildi.
"Kırşehir Vilâyetinin kaldırılmasına ve Nevşehir Kazasında (Nevşehir) adıyla yeni bir vilâyet kurulmasına dair kanun için 30 Haziran 1954 günü yapılan oylamada, 39 ret oyuna karşı 259 kabul oyu ile kabul edilir. 237 Milletvekili ise oylamaya katılmamıştır. Hayır oyu verenler Nevşehir’in olmasına karşı değil ancak Kırşehir’in ilçe olmasına karşı oldukları için hayır oyu vermişlerdir."
Nevşehir Tarihinden sayfalar bölümünde sizleri önce Cumhuriyet'in ilk yıllarına sonra da ilk il olduğu dönemine götürüyoruz...
Nevşehirli Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın memleketi için rüyalarını süsleyen şehir hayali yaklaşık 250 yıl sonra gerçekleşecekti...
Cumhuriyet'in ilk yıllarında NEVŞEHİR...
Nevşehir Tarihinden Sayfalar : Yıl 1924
Tarihten bir sayfa: "1924 Yılında Nevşehir" -- Karamanlıca yazılan eserler ve belgeler Nevşehir tarihi için önemli kaynaklar ihtiva ediyor. Karamanlıca eserler ve belgelere göre Nevşehir'in ilk yerleşim yerlerinden Cumhuriyet Mahallesi için önemli bilgiler aktarıyor.
Bu Belgelerde 24 Mayıs-17 Eylül 1924 yıllarında Nevşehir'in ilk yerleşim yeri olan Cumhuriyet Mahallesinde yaşayan mübadilleri bakın nasıl tutanakla tesbit edilmiş. İşte Nevşehir'de üç mahallesinin ev ve nüfus envanteri
Karamanlıca Belgelerde Cumhuriyet Mahallesi (1)
Nevşehir Mübade Komisyonu Toplantı Tutanağı
(24 Mayıs-17 Eylül 1924)
Nevşehir o yıllarda 3 mahalleden oluşuyor: Aşağı, yukarı ve orta mahalle
Nevşehir üç mahallesinin ev ve nüfus envanteri;
Yukarı Mahalle: 251 hane + 26 Muhacir(hane)
Toplam 277 hanede 985 mahalle sakini.
Orta Mahalle: 210 hane + 20 Muhacir(hane)
Toplam 230 hanede 724 mahalle sakini.
Aşağı Mahalle: 250 hane + 19 Muhacir(hane)
Toplam 269 hanede 900 mahalle sakini.
Genel Toplam: 711 hane + 65 Muhacir(hane) olmak üzere; 776 hanede 2609 mahalle sakini.
NEVŞEHİR'İN KURULUŞU...
1071 Malazgirt Zaferinden sonra bölgede Türk köyleri kurulmaya başlayınca şehre ‘Muşkara’ ismi verilmiştir.
Nevşehir, Muşkara adlı bir köy iken, şehir halini almaya başlamasından sonra, 18. yüzyılda Osmanlı Türkçesi'nde "yeni kent" anlamına gelen bugünkü adını almıştır.
İlin adı 1725 tarihinde Nevşehir olarak değiştirilmiştir. Nevşehirli Sadrazam Damat İbrahim Paşa zamanında büyük bayındırlık hareketine girişilmiş; imaretler, camiler, medreseler ve çeşmeler yapılarak bir anlamda şehirleşmenin ilk alt yapısıda ilk o dönemlerde hazırlanmıştı.
Cumhuriyet’in başlarında 1927 nüfus sayımında 13.454 nüfusa sahip olan Nevşehir, 20 Temmuz 1954’te il merkezi olduktan sonra 1955’te nüfusu 16.799’a ulaştı. 1970’lerden sonra şehir hızlı bir kentleşme sürecine ve nüfus artışı içine girdi. İlk defa 1985 sayımında nüfusu 50.000’i aştı (50.204), 2000 sayımında bu sayı 70.000’e yaklaştı (67.864). 2012 sayımlarında 98 bin olan nüfus en son 2023 sayımlarına göre İl merkezi toplam nüfus ise 123 bin 882 kişidir.
Anadolu'nun kadim şehri ve Kapadokya'nın başkenti Nevşehir; 6429 Sayılı Kanun ile 20 Temmuz 1954 tarihinde İl statüsüne kavuşmuştur.
20 Temmuz 1954. Nevşehir'in vilayet olduğu gün, Nevşehirli vatandaşlar büyük bir sevinçle şenliklerle kutlanıyor.
Nevşehirli Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın hayali gerçekleşiyordu...
1700'li yıllarda Muşkara köyü iken hayalini kurduğu ve şehir olması için büyük gayret gösteren Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın bu rüyasını gerçekleştirmek yaklaşık 250 yıl sonrasına nasip olacaktı. İsminin anlamı gibi genç bir İlçe iken o dönemin önemli ileri gelenleri tarafından ciddi bir çalışma başlatılmış ve Başkent Ankara'ya defalarca kez Nevşehir'den heyetler gönderilmişti.
1951 yılında Nevşehir in Vilayet yapılması için dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ı ziyaret eden heyette tanıyabildiklerimizden soldan Ayaktakiler den Ömer Yamangil, İhsan Elmacı, Asaf Pamukçu, Hamdi Gülalioğlu, Avni Parmaksız, Yaşar Akyüz, KIZILBAŞIN Ahmet Ef. (Devecioğlu), Sami Çekirdekçi, oturanlardan A. Kemal Dedeoğlu, Remzi Okşar, İhsan Cingil, Nazım Kıroğlu, Sobacı Ali Tuzalan..
(Hepsine Allah Rahmet eylesin...)
(Sami Çekirdekçi albümü)..
1952-1957 arası NEVŞEHİR imiz in eşrafından bir grup... Sol arka sıra, Patron.., Talat Önügören, Terzi Recep Seyhan, Ömer Emmi Önügören, Avni Parmaksızmı, Celal Sancak, Hamdi Gülalioğlu, Hacı Mehmet Kurt, Enver Durukan, Ahçı Tahir Usta, Çöpün Faik Demirbaş, Berber Ahmet.., Alt sıra,?,?,?, Mahir Mutlu(Dayım), Faik Kolbaşı, Yaşar Akyüz, A. Kemal Dedeoğlu, Avni Uncuoğlu, Karakaş ın Hayri,?....
1959 yılına ait arkadaş grubunun hatırası. Sol üstten Hulusi Hamleci, Mustafa Yalçın, Seyit Kır(Merhum), Mehmet Çetin(Merhum), Kamil Sezer(Merhum), Muhlis Hamleci(Yılbaşında Kovitten vefat etti), Alt sıra Ali Rıza Kır, Faruk Demir, Necat Önügören(Merhum), Mustafa Usalan(Merhum), Yusuf Sarıtosun...
(Sami Çekirdekçi Albümünden)
1950 yıllarda NEVŞEHİR eşrafından bir topluluk...
Soldan Celal Sancak, Süleyman Kapusuzoğlu, Sarı Abdullah Erdoğmuş, Ali Doğan Akkoç, Mehmet Yurtsever, Kara Abdullah?, Hazim Ellialtı, Yusuf Halıcı, arkasındaki Kavasın Hüseyin ağa,?...
(Naci Yurtsever albümünden alınmıştır)
Bu kadim şehrin kurucusu Lale dönemi sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ile birlikte şehrimizin gelişimine, tanıtımına emekleri geçen dünden bugüne hizmet etmiş tüm Siyasetçilerimize, Bürokratlarımıza, İş Adamlarımıza ve değerli tüm şahsiyelerden ölenlere rahmet yaşayanlara hayırlı uzun ömürler diliyoruz.
Gündemin adresi ilimizin ilk ve en çok takip edilen haber sitesi FİB Haber Merkezi olarak Nevşehir'in il oluşunun 69. yıl dönümü tüm Nevşehirlilere kutlu olsun....
İşte birazda nostaljiyle gururla söylüyorum ben Nevşehirliyim ve benim memleketim NEVŞEHİR diyenlere sizler için seçtiğimiz anlamlı kareler...
20 TEMMUZ 1954 NEVŞEHİR İL OLDU
Nevşehir, “Muşkara” adlı bir köy iken, Damat İbrahim Paşa’nın imar çalışmalarından sonra 18. yüzyılda Osmanlı Türkçesi'nde "yeni kent" anlamına gelen bugünkü Nevşehir adını almıştır.
Nevşehir, TBMM’de 30 Haziran 1954 de kabul edilen 6429 sayılı yasa ile 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirildi . Kırşehir ve Kırşehir'e bağlı Mucur, Avanos, Hacıbektaş (1945'te ilçe oldu), Kayseri'ye bağlı Ürgüp (1935'te ilçe oldu), Niğde'ye bağlı Arapsun (1948'de Gülşehir adını aldı) Nevşehir'in ilçeleri haline getirildi. Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos'a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954'te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir'e bağlandı. Kırşehir 1957'de tekrar il yapılınca Mucur ilçesi ile beraber Nevşehir'den ayrıldı. “Melegübü” ismi ile anılan bir bucak merkezi olan Derinkuyu, 1 Nisan 1960'ta ilçe durumuna getirildi. Acıgöl kasabası ise 4 Temmuz 1987'de ilçe olmuştur.
Nevşehir'de, 2021 resmi verilere göre 8 İlçe(merkez ilçe dahil), 23 belediye, bu belediyelerde 116 mahalle, ayrıca 153 köy bulunmaktadır. İlk vali olarak atanan Fazıl Uybadın 21 Temmuz 1954 tarihinde göreve başlamıştır. Daha önce Ordu Valisi olarak görev yapan Uybadın yeni il olan Nevşehir’e atanan ilk validir. Vali Uybadın 26.11.1955 tarihine kadar Nevşehir Valisi olarak görev yapmıştır. Nevşehir il olduğunda dönemin belediye başkanı Azmi Durukanlı’dır.
Kuruluşundan bu yana halen görevde bulunan valimiz dahil 34 vali görev yapmıştır. Akşam Gazetesi Konya Muhabiri Edip Ali Baki (Dr.Haluk Nurbaki’nin babasıdır),14 Temmuz 1954 Tarihli Akşam Gazetesindeki yazısında il olmaya hazırlanan Nevşehir’i anlatmaktadır.
Kırşehir Vilâyetinin kaldırılmasına ve Nevşehir Kazasında (Nevşehir) adıyla yeni bir vilâyet kurulmasına dair kanun için 30 Haziran 1954 günü yapılan oylamada, 39 ret oyuna karşı 259 kabul oyu ile kabul edilir. 237 Milletvekili ise oylamaya katılmamıştır. Hayır oyu verenler Nevşehir’in olmasına karşı değil ancak Kırşehir’in ilçe olmasına karşı oldukları için hayır oyu vermişlerdir.
18 Haziran 1954 Tarihli Akşam Gazetesi
Nevşehir’in il olması ile Kırşehir’in ilçe yapılması talihsiz bir rastlantı olarak aynı kanunla yapılmıştır. Üç yıl sonra Kırşehir tekrar il yapılmış ve Nevşehir’e bağlanan Mucur ilçesi tekrar Kırşehir’in ilçesi olmuştur.
Vilayet olmanın kuşkusuz pek çok getirileri vardır. Önemli olan bu getirilerin iyi bir şekilde kullanılıyor olabilmesidir.
Tüm Nevşehirlilere düşen görev şehirlerini daha iyi bir konuma taşımak olmalıdır.
Derleme: Fikret Çapacı- Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
