Nevşehir İli, İlçeleri Ve Bazı Köylerinin Eski Adları
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Türklerin Anadolu’ya gelmesinden önce, Anadolu değişik uygarlıklara beşiklik etmiştir. Devletler, aşiretler kabileler, uygarlıklar gelip geçmiştir. Her uygarlıktan sonra geriye bir isim ya da kalıntı mutlaka kalmıştır. Özellikle Kapadokya bölgesi, yaşayan uygarlıklar açısından bir hayli zengindir. Her uygarlık, yaşadığı bölgeye kendi dilinden bir isim vermiştir. Bu nedenle de bölgede değişik uygarlıklara ait eski isimlere sıkça rastlamak mümkündür. Aslında bu eski yöre adları bölgenin tarihi açısından da ciddi ipuçları vermektedir.
Nevşehir yöresinde yaşayan uygarlıkların tarihsel gelişimine baktığımızda;
|
KAPADOKYA KRONOLOJİSİ |
|
|
M.Ö. 3000-1750 |
Asur Ticaret Kolonileri ve Hititler Dönemi |
|
M.Ö. 1750-1400 |
Hitit Krallık Dönemi |
|
M.Ö. 1400-1200 |
Hitit İmparatorluk Dönemi |
|
M.Ö. 1200-1100 |
Ege ve Kuzey Kavimlerinin Kapadokya'ya Gelişi |
|
M.Ö. 1100-950 |
Frigyalılar |
|
M.Ö. 800 |
Hitit Tabal Krallığı'nın Bölgede Tekrar Canlanışı |
|
M.Ö. 950-585 |
Kimmer-İskit Akınları ve Lidyalılar'ın Egemenliği |
|
M.Ö. 585-334 |
Pers Egemenliği |
|
M.Ö. 334-335 |
Makedonya Komutanlığı (3 Ay) |
|
334-M.S.17 |
Kapadokya Krallığı Dönemi |
|
17-395 |
Roma İmparatorluğu Dönemi |
|
395 |
Doğu Roma (Bizans) Devleti |
|
1072 |
Türk Boylarının Yerleşmeye Başlaması |
|
1086-1175 |
Danişmendliler Dönemi |
|
1175 |
Anadolu Selçukluları Dönemi |
|
1243 |
Moğol Hakimiyeti |
|
1318 |
Anadolu Selçuklu Devleti'nin Son Bulması |
|
1318 |
İlhanlı Valisi Timurtaş'ın ve Eratna Bey'in Yönetimi |
|
1340 |
Bağımsız Eratna Beyliği |
|
1365 |
Karamanoğulları Beyliği |
|
1381 |
Kadı Burhanettin Yönetimi |
|
1398 |
Karamanoğulları'nın Bölgeyi Geri Alması |
|
1398-1402 |
Osmanlı Egemenliği |
|
1402 |
Timur'un Bölgeyi Karamanoğulları'na Geri Vermesi |
|
1436 |
Sultan II. Murat'ın Nevşehir ve Kayseri'yi Karamanoğlulan'ndan geri alması |
|
1466 |
Kapadokya'nın Kesin Olarak Osmanlı Topraklarına Katılması |
|
1867 |
Nevşehir Livasının Kazaya Dönüştürülerek Niğde'ye Bağlanması |
|
1902 |
Nevşehir'in Ankara Sancağına Bağlanması |
|
1954 |
Nevşehir'in İl Olması |
Araştırmacılar ve resmi kayıtlara göre Nevşehir’in en az 24 köyünün isminin değişik tarihlerde değiştiğini tespit edilmektedir. Özellikle bölgeye Türk ve Müslüman halk yerleştikten sonra yeni isimler verildiği görülmektedir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla yörede ismi değişen yerleşim yerleri;
NEVŞEHİR : Nissa – Nysa (Antik dönem) Soandos (Bizans) Muşkara (Osmanlı)
ACIGÖL : Dabada-Dobada – Topada (Osmanlı), 1926 yılında Acıgöl olmuştur. Acıgöl’ün önceki (Dobada) isminin Tabal Krallığı döneminden kaldığı sanılmaktadır.
AVANOS : Zuwinasa (Hitit) Venessa (Asur) Evenez-Enes-Avanisoss (Selçuklu). Avanos çok sayıda uygarlığa kucak açmış eski bir yerleşim yeridir.
DERİNKUYU : Melegübü-Melegobi-Malagop. Derinkuyu’da özellikle 1924 Mübadelesinden önce yaşayan önemli bir Rum nüfus olduğu bilinmektedir.
GÜLŞEHİR : Zoropassos-Arabison-Arapsun-Yarabison. Gülşehir ilçemiz de tıpkı Avanos ve Ürgüp ilçesi gibi çok eski bir yerleşim yeri olup pek çok uygarlığa kucak açmıştır.
HACIBEKTAŞ : Karaöyük-Sulucakarahöyük/1790 yılında Hacıbektaş olmuştur.
KOZAKLI : Hamamorta
ÜRGÜP : Osiana-Asyana-Prokopi-Prokopion ( Helen dönemi) Başhisar (Selçuklu) Burgut Kalesi (Osmanlı dönemi). Ürgüp tarihi boyunca pek çok uygarlığın yaşadığı bir yerleşim yeri konumundadır. Selçuklu ve Osmanlı döneminde de Lale Devrine kadar Nevşehir’den daha büyük ve önemli bir yerleşim yeri olma özelliğine sahiptir.
KASABALAR
GÖREME : Maccan (Helen) Mataina, Korama, Avcılar (Selçuklu), 1975’de Göreme
UÇHİSAR : Ücesar (Selçuklu)
KAYMAKLI : Enegüp (Rumca) Eneği (Osmanlı)
MUSTAFAPAŞA : Sinasos-Sinason-Sineson. Osmanlı döneminde, Mustafapaşa, Rumlar açısından önemli dini merkezlerden birisidir.
ÖZKONAK : Genezin
KALABA : Karayusufhöyüğü
KÖYLER
AKÇATAŞ : Topayın (1928)
AKTEPE : Zelve
AYVALI : Aravan
BAHÇELİ : Mumusun-Momissos
BAŞKÖY : Kabesos
BOĞAZİÇİ : Karayanalak
CEMİL : Zalela
ÇAKILLI : Gileduz (1928)
ÇAYİÇİ : Pinili (1928)
DEREKÖY : Potamia-Megarissos
EMMİLER : Çerdiğin (1928)
ESKİYAYLACIK : Eskideliler/Deliler atik
GÖKÇETOPRAK : Sıvasa
GÜLPINAR : Kızılköy (1928)
- : Salandos (antik) Salanda (1928)
GÜMÜŞYAZI : Arafa (1928)
GÜNEYCE : Kerlak
İBRAHİMPAŞA : Babayan
KARACAÖREN : Karacaviran
KARAİN : Carine/Karin (antik)
MAZI : Mataza (Antik)
OĞULKAYA : Cırıklar
OVAÖREN : Osiena/Göstesin (1928)
ÖZCE : Seğdin
ÖZLÜCE : Zeila-Zela (Antik) / Zile
ÖZYAYLA : Kızılcin (1928)
SUVERMEZ : Flidonos/Flodonos/Phloita (Antik)
ŞAHİNEFENDİ : Söveşe-Sobesos
ŞAHİNLER : Kırıklı
TAŞKINPAŞA : Damsa-Tamisos
TİLKÖY : Diokaisariç, Kaysar
YAKATARLA : Nernek
YALINTAŞ : Taşdeller
YENİCE : Engelicedit
YENİYAYLACIK : Yenideliler (1946) – Dellilercedit (1928)
YEŞİLLİ : Kazıklı
- : Tağar / Cemel(1928)
YEŞİLYURT : Sığırlı (1928)
YARARLANILAN KAYNAKLAR
-Nevşehir Valiliği İnternet Sitesi
-Bayram Durmaz/Fatma Tekin; Nevşehir Yöresi Yerleşim Adları Üzerine Bir Değerlendirme, Folklor/Edebiyat Dergisi, 2014/1 Sy;77
-Harun Tuncel, Türkiye’de İsmi değişen Köyler, Fırat Üniversitesi SBE Dergisi, Sy: 2,2000
-FİB Haber,04.02.2016
-29.06.2017 Hak Gazetesi