Nevşehir'in En Güzel Seyir Noktası ve Dünyanın en büyük yeraltı şehir yerleşiminin de bulunduğu tarihi Nevşehir Kalesi yüzyıllardır dimdik ayakta Selçuklu’nun yanı sıra birçok tarihi döneme şahitlik yaptı...
Nevşehir Kalesi, Türkiye’de ayakta kalabilen kalelerin en güzel örneklerinden birisi olup, gerek ihtişamı gerekse tarihiyle şehir merkezinde, hemen herkesin dikkatini çeken bir tepe üzerinde konumlanmaktadır.
1400 yıl öncesine ait bir "Yeraltı Şehrinin Üzerinde Nevşehir Kalesi"
Şehrin en yüksek noktalarından birine inşa edilen kalede volkanık kaya ve tüflerden oluşan malzeme kullanılmıştır. Silindirik şekilde bir plan göstermektedir. Simetrik olarak dört yönde daire şekilli burçlar yeralmaktadır. Burçlardan bayrak direği dikili olanının üzeri açık durumda ve onarılmamıştır. Sur duvarları ve üzerindeki savunma duvarları yeniden onarılmıştır. Savunma sistemi 46 küçük bölüm halinde ve her bölüm ortasında savunma açıklıkları yer alıyor. İçte kale kapısının sağındaki ve solundaki burçların yanından çıkılan merdivenlerle savunma duvarlarına ulaşılıyor. Orta avlu bugün park olarak kullanılıyor.
“SELÇUKLU DÖNEMİNİN SAVUNMA AMAÇLI EN İYİ KALELERİNDEN BİRİSİDİR”
Şehrin En Güzel Seyir Noktası ve Dünyanın en büyük yeraltı şehir yerleşiminin de bulunduğu tarihi Nevşehir Kalesi yüzyıllardır dimdik ayakta ...
Selçuklular döneminde tarihi ipek yolununda kervanları korumak amaçlı yapılmıştır.
Selçuklular döneminde, Bağdat’a giden kervan yolunun korunması amacıyla inşa edilmiştir. Nevşehir’in eski yerleşim yerinde, sağlam bazalt kütleli bir tepenin üzerinde bulunan kale, Osmanlı döneminde Damat İbrahim Paşa tarafından onarılmış ve Cumhuriyet döneminde de yeniden restore edilerek tahrip olmaktan korunmuştur. Sur duvarları genelde sağlam olup, kale girişi güneybatı yönündedir.
Nevşehir’in ilk yerleşim yerinde, sağlam bazalt kütleli bir tepenin üzerinde bulunan kale, Osmanlı döneminde ise Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından onarılmış. 12. yüzyılda Selçuklular döneminde, Bağdat’a giden kervan yolunun korunması amacıyla inşa edildiği düşünülen kale, en son Cumhuriyet döneminde onarım görmüş. Sur duvarları halen sağlam durumda bulunan Nevşehir Kalesi’nin inşa malzemesinde kesme taş ve moloz taştan kullanılmış. Beşgen planlı olan kalenin sur duvarları dört burçla takviye edilmiş. Üzerinde 42 mazgalı bulunan kalenin ön ve arkasında iki ayrı giriş kapısı bulunuyor.
Nevşehir'de bulunan Dünyanın en büyük yeraltı şehri tamda bu kalenin altında yer alıyor.
Ovaya hâkim bir noktada bulunan Nevşehir Kalesi’nin Selçuklu zamanında Bağdat’a giden kervan yolunun korunması amacıyla inşa edildiği tahmin edilse de, yapı olarak Bizans mimari üslubuna ait olduğu görüşü de var. Savaşlardaki kuşatmalar sırasında su ihtiyacının karşılanabilmesi için, kale içinden ovaya kadar inen bir tünel olduğu, bu tünelin sonradan kapandığı rivayet ediliyor. Üçüncü derece arkeolojik sit alanı ilan edilen Nevşehir Kalesi çevresindeki 11 mahalleyi içine alan kazı çalışmaları sırasında yeraltı şehri bulunmuştu. Hz. İsa’nın göğe yükselişini tasvir eden fresklerin bulunduğu ve Ortodokslar açısından önemli bulgular içeren tarihi kiliseye ulaşılan yer altı şehrinde, yakın tarihte de beşinci ve altıncı yüzyıla tarihlendirilebilen kayadan oyma manastıra rastlandı.
İşte Nevşehir Kalesi Resmi Görev Emri...
Nevşehir ili ile sembolleşmiş tarihi kalesi hakkında bunları daha önce hiç duymamıştınız...
Nevşehir il merkezinin güneybatısındaki bir tepe üzerinde kurulmuş olan bu kalenin kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber yapı üslubundan Bizans döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Selçuklu döneminde ve Osmanlı döneminde Damat İbrahim Paşa tarafından onarılmıştır. Son olarak da 1966-1979 yıllarında onarılmıştır.
Kale kesme taş ve moloz taştan yapılmış olup, beşgen planlıdır. Sur duvarları dört burçla takviye edilmiş, üzerinde de 42 mazgalı bulunmaktadır. Kalenin ön ve arkasında iki ayrı giriş kapısı vardır.
İşte Nevşehir Kalesi için o görev emri:
1727 yılı, Nisanında gönderilen bir hükümde Nevşehir kale dizdarına özetle şöyle deniliyordu:
“Harap halde bulunan civardaki kalelerdeki görevliler Nevşehir Kale’sinde görev yapmak istemediğine göre bunların yerine dışarıdan asker temin edilmesi daha uygun olacaktır. Sen ki adı geçen dizdarsın, Niğde ve Karahisar kaleleri muhafızlarına tahsis edilen 99.100 akçelik gelirle, birer kale kethüdası, imam, müezzin, kayyum, topçubaşı, topçular kethüdası, topçu serbölüğü ve serbölük, 2 kapıcı ve 14 topçu istihdam edesin” (BOA, A.DVNS.MHM.d, 134/224)
1946-Arkitekt dergisinin 09-10 numaralı sayısında yayınlanan ve Y.Mimar, Doçent Eyüb Kömürcüoğlu tarafından yazılan "Nevşehir İmar Planı" başlıklı yazı.
Nevşehir Kalesi ve etekleri-1946
1946-Arkitekt dergisinin 09-10 numaralı sayısında yayınlanan ve Y.Mimar, Doçent Eyüb Kömürcüoğlu tarafından yazılan "Nevşehir İmar Planı" başlıklı yazı. Genç mimarımız, kalenin tarihi dokusunun önemine vurgu yaptığı yazısında şöyle diyor:
"Eski şehrin ortasındaki kalenin etrafı yeşillenerek muhafazası gerek kalenin tarihi kıymeti gerekse şehre ve vadiye hakim fevkalade bir manzaraya malik olması dolayısıyle lazımdır. Bu kısma kadar kurulmuş bulunan eski şehrin manzarasının güzelliği kadar transit yollarından bakıldığı zaman da mimarisi ve mavi sema ile olan silüeti güzel ve karakteristiktir. Şehrin hususiyeti dolayısiyle kale yakınlarına kadar dik meyilli sahada teşekkül eden eski ikamet mahallelerinin muhafazası gerektir.
...Nevşehir mimari karakteri olan bir yerdir. Belediyenin yegane teknik elemanı olan kalfası maalesef müstakbel inkişaf senelerinin inşaatını yapacak veya kontrol edecek durumda değildir. Halen çok yaşlanmış bulunan eski Nevşehirli kalfaların yanına mektepli gençler verilerek yeniden adam yetiştirilmeli, güzel mahalli mimari karakteri bozulmamalıdır."
Nevşehir Kalesi
Nevşehir Kalesi, eski Roma yolu veBağdat İpek yolunun korunması amacıyla bir durak/karakol olarak kullanılmasından dolayı önem arz etmektedir. Nevşehir eski yerleşiminin 15. yüzyılda Karamanlılar döneminde Muşkara adıyla anıldığı bilinmektedir. Nevşehirli Sadrazam Damat İbrahim Paşa, küçük bir köy olan Muşkara’nın adını 1726 tarihinde “Yeni Şehir” anlamına gelen “Nevşehir” olarak değiştirmiştir.
Damat İbrahim Paşa zamanında büyük bayındırlık hareketine girişilmiş; yeni kurulan bu şehirde Kurşunlu Cami, imaretler, camiler, medreseler, kervansaraylar, çeşmeler ve evler yapılmıştır.Kalenin de aynı dönemde onarıldığı bilinmektedir. Son olarak, Cumhuriyet döneminde Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 1979 yılında restore edilmiştir. 2018 yılı içerisinde Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, kale içinde bilimsel araştırma kazısı yapmıştır.
Kale burcunun oturduğu kayalığın yüksekliği (rakım) 1343 metre ve 1430 metrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Çokgen planlı kalenin 42 mazgalı, 4 burcu, doğuda ve batıda olmak üzere 2 kapısı vardır.
Kalenin gövdesi genellikle alanda bulunan bazalt taşlardan yapılmıştır. Yapılan restorasyon çalışmalarında mazgallar, pencereler ve kapı çevreleri Nevşehir sarı taşlarıyla örülmüştür.
Sur duvarları sağlam olan kale doğu-batı yönündedir.
(Kaynak: Mimarlar Odası Arkitekt Veritabanı/Zeki Sayar Anma Programı/Toplam 9 görsel)
(Cappadocia Explorer,den alıntı...)
Dünden bugüne Nevşehir Kalesi...
Nevşehir Kalesi, Kapadokya’nın kalbi Nevşehir’in tabiat harikası peri bacalarının arasında şimdi ziyaret edilmeyi bekliyor.
Nevşehir Kalesi
Nevşehir kalesi İç Kale
Nevşehir Kalesi Surları seyirdim yolu
Nevşehir Kalesi Mazgalları