NEVŞEHİR KÖYLERİNDE GELENEKSEL BİR DAYANIŞMA; KİŞŞİK
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Çocukluğumuzda çok sık duyduğumuz “Kişşik” sözcüğünün Türk Dil Kurumu Sözlüğünde karşılığını bulamadım. Türkçe olup olmadığı da net olarak belirli değil.
Kişşik özellikle kışlık yufka ekmek yapımında köylü kadınlarının birbiri ile dayanışma yaparak sırayla kışlık gereksinimleri olan yufkanın yapılmasını ifade eder. Bir gün bir komşunun kışlık ekmeği yapılır ortaklaşa, diğer gün öbür komşunun. Kişşikte temel kriter “testi”dir. Yani köylerde kullanılan orta boy bir testi suyla yoğrulan hamurdan yapılan yufkaya “bir testi ekmek” denir. Köylü kadınların tek başına 3-5 testi ekmeği yapması mümkün olmadığından komşu ve akrabalardan olan diğer kadınların yardımlaşmasına gereksinim duyulur. Köylerde kışlık yufka yapımı kadınlara özgü bir iş olarak görüldüğünden erkekler bu işe karışmazlar.
Yufka yapımında bir kadının “kösseği” ile tandırı yakması ,tandır üstünde bulunan yufkayı “pişirgeç” ile çevirmesi/ters yüz etmesi gerekirken diğer en az iki kadının “bezi” haline getirilmiş hamuru “tahta” üzerinde oklava ile açarak yufka haline getirmesi gereklidir.
Kişşik genelde yufka yapımında ya da çapa işinde kullanılan bir sözcüktür. İmece sözcüğünün yerel dilde kullanılan eş anlamlısıdır.
İmece, bir köy içinde işlerin gönüllü ya da zorunlu olarak ve el birliği içinde yapılmasıdır. Köyün herhangi bir sorununun giderilmesi karar verilmişse, köydeki her ev işgücü açığını karşılamak zorundadır. Eğer işin yapımı için para da toplanacaksa buna salma denir. Köy Kanunu Muhtarlara imece yaptırma ve bir çeşit vergi olan “salma” toplama yetkisi vermiştir.
Kişşikte kullanılan yerel araç ve gereçlerin isimleri de farklıdır. Bu isimlerin unutulmaması da gereklidir.
KÖSSEĞİ:Tandırda ateşi karıştıracak, tandıra yanması için odun, kerme, saman atmaya yarayan sopaya benzer bir odun parçasıdır.
BEZİ : Yufka yapmak amacıyla hamurdan top biçiminde yapılmış oval parçadır.
PİŞİRGEÇ: Tandır üzerindeki saçta pişen yufkanın ters yüz edilmesini, çevrilmesini sağlayan ince ağaç çubuktur.
TAHTA : Üzerinde bezinin yufka haline getirildiği ağaçtan yapılmış bir çeşit küçük masadır.
KERME : Hayvan pisliğinden yapılan tandır ve sobalarda kullanılan yakıttır. Bir diğer adı da tezektir.
Kişşik sözcüğünün Konya, Niğde, Aksaray ile Nevşehir köylerinde sık kullanılan bir sözcük olduğu görülmektedir.
Gerek kişşik ve gerekse imece çok güzel Anadolu geleneklerinden biridir. Günümüzde özelliğini yitirmiş olsa da unutulmaması gerekir.
Yararlanılan Kaynaklar
-Wikipedia
-Bor Haber Net, 25.01.2017