Nevşehir'de yetişen endemik türlerden Çöven Otu'nun Sabun ve Helvaların Gizli Malzemesi olduğunu biliyormuydunuz? Peki faydaları nelerdir nerelerde kullanılır? Detaylar haberimizde...

Karanfilgiller familyasından gelen çöven otu, pembe beyaz çiçeklere ve kalın köklere sahip otsu bir bitkidir.

Latince adı ‘Gypsophila’ olan çöven bitkisi, halk arasında ‘sabun otu’ olarak da biliniyor. Karanfilgiller familyasından olan çövenin Türkiye’de 50, dünyada 80-90 türü var. Çöven’in bazı türlerinin kökleri helva, otlu peynir, likör ve dondurma yapımında lezzetlendirici katkı maddesi olarak kullanılıyor.

Bazı türlerinin kökleri ise, iyi köpürme özelliği bulunan ‘saponin’ isimli kimyasal bir madde ihtiva etmesinden dolayı sabun, deterjan ve yangın söndürücü imalatında kullanılıyor. Halk arasında bu bitkiye neden ‘sabun otu’ dendiği de böylece ortaya çıkıyor.

Çöveni ‘şifalı bitkiler’ alanında incelediğimizde de, şu bilgilerle karşılaşıyoruz:

İdrar söktürür. Terletir, ateşi düşürür. Vücuda rahatlık verir. Kusturur ve balgam söktürür. Cilt hastalıklarında da faydalanılır.

Bu arada, Çöven’in beyaz çiçeğinde, lösemi ilaçlarının etkisini artıracak bir öz bulunduğu da belirtiliyor.

Anavatanı Türkiye, Avrupa, Kafkasya, Sibirya ve Kuzey Amerika.

İlginç bir bitki, öyle değil mi? Ve bu ilginç endemik bitki, ilimiz Nevşehir'de de yetişiyor.

Çöven Otu Nedir?

  • Çöven otu tohumu için doğal sabun diyerek başlayalım en iyisi.

  • Doğal sabun diyoruz çünkü yüksek oranda temizleyici özelliği vardır.
  • Sabunlarda kullanılan bu ot, karanfil familyasına aittir.
  • Gördüğünüz zaman adeta bir beyaz ve pembe çiçekleri olan süs bitkisi zannedebilirsiniz.
  • Kalın kökleri olan odunsu bir bitkidir aynı zamanda.
  • Ülkemizde değeri pek bilinmeyen çöven otu ihraç edilen ürünler arasında yer almaktadır.
  • Yöreden yöreye isim değişikliğine uğramıştır.
  • Kimi yörede helvacı kökü, kimi yerlerde sabun otu olarak bilinir.
  • İsimlerinden de anlaşılacağı gibi hem sabun yapımında hem de helvalarda kullanılan aromatik bir ottur.
  • Doğal köpürme özelliğine sahip bitkisel bir sabundur çöven otu.
  • Köpürmesinde etkili olan bir madde vardır. Bu madde saponindir. Saponin, bitkiyi bakterilerden korur ve besler.

Çöven otunun mevsimi ne zamandır?

Ekonomik değere sahip olan çöven otu, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’da bahar ayarlarında büyümeye başlar. Haziran ve temmuz aylarında beyaz çiçekler açar. Kökleri tamamen olgunlaşınca eylül, ekim aylarında toplanır. Çöven otunun kökleri ilkbaharın ilk günlerinde de topraktan sökülebilir. Çıkarılan kökler temizlendikten sonra kuru ve gölgelik bir alanda kurutulur. Kurutma işlemi sırasında acele etmemek gerekir. Kök tamamen kuruduktan sonra toz haline getirilip hava almayacak şekilde saklanır.

ÇÖVEN OTU: (Gypsophila) karanfilgiller familyasndandır. 30-100 cmlere kadar boylanır. Beyaz pembe çiçekleri vardır ve meralarda rastlanır. Yün kumaşların temizliğinde, halva yapımında ve şifacılıkta kullanılmaktadır. Ayrıca bu bitkinin kökünden macunda yapılmaktadır. Türkiye’de 50 kadar türü bulunmakta ve Orta Anadolu’da endemik olan türleri; Gypsophila Arrostil, G.Eriocalyx, G. Perfolita, G. Sphaerocephala bulunmaktadır. Değerlendirilmesi gereken bitkiler arasında olduğuna inanmaktayım.

Çöven-Gypsophila Sp. Uylu Dağı-Nevşehir.

Çöven otu nasıl kullanılır?

Mutfakta sebze olarak tüketilmeyen bitkinin kökü, eczacılıkta ilaç yapımında ve gıda sanayinde ise tahin helvası yapımında kullanılır. Kir çıkarma özelliğine sahip olduğu için temizlik sanayinde şampuanların, yumuşatıcıların ve sabunların içine katılır. Aynı zamanda halk hekimliğinde ilaç olarak tüketilen bitkinin kurutulmuş yapraklarından ve kurtulmuş köklerinden çay yapılır.

Bütün halindeki köklerden çay demleneceği zaman kökler iki, üç parçaya bölünmelidir. 10 - 15 dakika demlendirilerek içilen çöven otu çayı aşırı dozda tüketilirse mide ve bağırsaklarda tahrişe neden olur.

Çöven otunun faydaları nelerdir?

- Çöven otu, idrar söktürür ve bağırsakları temizler. İshal yapıcı etkiye sahip olduğu için kabızlığa iyi gelir.

- Çöven otunun kanı temizleyici özelliği vardır.

- Kekik, yenibahar ve roka otu gibi öksürüğü geçirmeye yardımcı olur ve göğsü yumuşatır. Terletici ve ateş düşürücü özelliği ile bronşite karşı ilaç olarak kullanılır.

- Vücuda rahatlık verir.

- Sivilce ve egzama gibi cilt rahatsızlıklarının iyileşmesine yardımcı olur.

Tarlaçöveni (Gypsophila pilosa)

Tür Adı: Tarlaçöveni (Gypsophila pilosa)

Cins Adı: Çöven (Gypsophila)

Aile Adı: Karanfilgiller (Caryophyllaceae)

Tespit Edildiği Yer: ÜRGÜP

Kaynak:

Kapadokya Üniversitesi

Bahadır Dedeoğlu

Ajanslar