TABAL KRALLIĞI DÖNEMİNDE NEVŞEHİR
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Tabal Krallığı, Kapadokya olarak tanımlanan Kayseri, Niğde, Nevşehir ve Aksaray illerini kapsayan batıda Bor, doğuda Malatya'ya kadar uzanan bir bölgeyi kapsamaktadır.
Bugün Kayseri Akkışla Kululu Köyü Tabal Harabeleri kalıntıları Kayseri Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Aslan kafası, insan yüzü gibi taş kayalara işlenmiş kalıntılar sütunlar yazılı taşlar vardır. Bu döneme ait Gülşehir-Sivasa (Gökçetoprak), Acıgöl (Topada), Hacıbektaş-Karaburna köyünde Hitit Hiyeroglifi ile yazılmış kaya anıtları bulunmaktadır. Aksaray merkezinde bulunan bazalttan yapılmış, Hitit Hiyeroglifi ile yazılı stel, Geç Hitit döneminin bölgede yaşandığını ve Aksaray bölgesinin Şinuhtu Krallığı sınırları içerisinde olduğunu gösteren önemli yazılı belgelerden olup, Aksaray Müzesinde sergilenmektedir.
Tabal bölgesi kavramı ile aslında Kapadokya bölgesi kastedilmektedir. Tabal bölgesi, bugün kuzey ve kuzeydoğu yönünde Kayseri’den Sivas’a doğru Kızılırmak boyunca Sultanhanı ve Kululu’ya(Bugün Kayseri de dağlık bir bölge); doğuda Gürün’e; kuzeybatıda yine Kızılırmak boyunca Acıgöl (Topada) ve Gökçetoprak (Sıvasa) dahil olmak üzere; batıda Aksaray, Tuz Gölü, güneybatıda Ereğli; güneyde de Bolkar Dağları, Aladağlar ve bunlardan kuzeydoğuya doğru devam eden Toroslarda dahil sıradağlarla sınırlanmıştır.
Asur kralları,“Atlarının güzelliği” ile ün yapan Tabal krallığı, Asur’un Anadolu politikasındaki yerini, devletin yıkılışına kadar devam ettirmiştir. Bölgeden elde edilen atlar, Asur ordusunun güçlendirilmesinde kullanılmıştır. Geç Hitit krallıkları gibi, Asur’a vergilerini ödeyip, problem çıkarmadıkları sürece Asur kralları tarafından dokunulmamışlardır.
Tabal Krallığı Asurlular'a haraç ödemekten kaçınınca Asur Kralı MÖ 733 tarihinde Tabal ülkesine girerek Tabal Kralı'nı tahttan indirmiştir.
MÖ 2. binin başlarında Avrupa'dan Kafkaslar üzerinden gelerek Kapadokya bölgesine yerleşen Hititler, daha sonra yerli halkla kaynaşarak imparatorluk kurmuşlardır. Dilleri Hind-Avrupa dil grubundandır. Başkentleri Hattuşaş (Boğazköy) olan Hititlerin önemli şehirleri Alacahöyük ve Alişar’dır.
Tabal Krallığı döneminde Acıgöl(Dobada) Sivasa(Gökçetoprak) ve Göstesin(Ovaören) önemli bir yerleşim yeridir. Yine Acıgöl Ağıllı Köyü ve Karaburna Köyü’nde bulunan yazıtlardan bu bölgelerinde Tabal Krallığı yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. Nevşehir İli içinde Tabal Krallığına ait en önemli yerleşim alanı Dobada(Acıgöl) Sivasa(Gökçetoprak) Göstesin(Ovaören)dir.
“Asur kaynaklarında yer alan Tabal ile ilgili tespit edilen kralların adlarının geçtiği Kululu, Sultanhanı, Bolkarmaden, Andaval, Çiftlik, Topada, Suvasa, İvriz, Bor, Niğde, Kayseri hiyeroglif yazıtlarının buluntu yerleri Tabal'in sınırlan hakkında daha net bilgiler verir. Buna göre Tabal, Kuzeyde ve kuzeydoğu yönünde Kayseri'den Sivas'a doğru Kızılırmak boyunca Sultanhanı ve Kululu'ya dek; doğuda Gürün'e kadar; kuzeybatıda yine Kızılırmak boyunca Acıgöl(Topada) ve Gökçetoprak(Suvasa) dahil olmak üzere; batıda Aksaray, Tuz Gölü, güneybatıda Ereğli; güneyde de Bolkar Dağları, Aladağlar ve bunlardan kuzeydoğuya doğru devam eden Toroslar'a dahil sıradağlarla sınırlanmıştır.”(Turgut Yiğit)
Topada Yazıtı; Geç Hitit dönemine ait Luvi hiyeroglifi ile yazılmış anıt Nevşehir’in Acıgöl (daha önce Topada) ilçesinin Ağıllı köyü yakınındadır. Yaklaşık 5 metre yüksekliğinde kayalıklarla çevrili, alçak bir platonun doğu tarafındadır. Yazıt, çizgilerle ayrılmış 8 satırdan oluşur. Bu kayanın sağ tarafında ana metinden ayrı olarak metini işleyen yazıcıya ait bir imza satırı bulunmaktaydı ancak bu parça 1986 öncesinde tahrip edilmiştir. Oldukça iyi korunmuş olan yazıt Geç Hitit krallıklarından Tabal dönemine aittir. Yazıtta Sivasa, Sultanhanı, Göstesin ve Kayseri’deki anıtlarda da geçmektedir.
Tabal krallığı at yetiştiriciliği ile şöhret kazanmış ve M.Ö. 700 yıllarında Sivasa (Gökçetoprak) da çıkan hiyeroglif kaya yazıtları bunu göstermektedir.
Başta Acıgöl olmak üzere, Ağıllı, Göstesin, Sıvasa, Karaburna Tabal Krallığının tanıtımı açısından önemlidir. Buralarda bulunan yöremize ait önemli kalıntılarında gün yüzüne çıkartılması gereklidir.
Yararlanılan Kaynak
H.Hande Duymuş; Asur Kaynaklarına göre Demir Çağı’nda Tabal Krallığı, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi Cilt: 2 Sayı: 3 Haziran 2011
Hawkins, J.D.-Postgate,J.N., "Tribute from Tabal," SAAB II/l(1988),s31-40
Turgut Yiğit ; Tabal, DTCF Dergisi,2000