Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Özkonak
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Eski adı Genezin olan Özkonak Kasabası oldukça eski yerleşim alanlarından birisidir. Yörede ilk yerleşim konusunda kesinlik içeren veriler mevcut değildir. Özkonak Yeraltı Şehri ve Özkonak’ta bulunan BelhaManastırı Romalıların baskılarından kaçarak sığınan ilk Hristiyanların yerleşim merkezlerinden biridir. Roma-Bizans yönetiminden sonra 1071’den sonra yöre Selçuklu ve Anadolu Beylikleri dönemlerinde de önemli yerleşim yerlerinden birisi olmuştur. Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim 1514’de doğu seferine çıktığı zaman Özkonak’tan geçmiş ve buraya bir köprü yaptırmıştır.
Özkonak Kasabası,1960 yılında Genezin ve Orta Mahalle’nin birleşmesi ile bucak olmuş ve ismi Özkonak olarak değişmiştir. Daha sonra belediyelik olan kasaba halen belediyesini koruyabilen ender Nevşehir kasabalarından birisidir.
16 YY Tahrir Defteri kayıtlarına göre “Genezin” olarak bilinen köyde Gayrimüslim ahali yaşamaktadır.Ayrıca Cemallü isimli Türk aşiretinden 5 nefer vardır.Tahrir Defterinden anlaşılacağı üzere 16.YY’da Özkonak’ta Müslüman ve Gayrimüslim ahali birlikte yaşamaktadır.
Eski adı Arabsun olan Gülşehir’de belli bir dönem bulunan Sarılar oymağı mensupları Anadolu’nun farklıbölgelerinde olduğu gibi Nevşehir’in Avanos İlçesi’nin Özkonak Kasabası’nda halenyaşamlarını sürdürmektedirler.
Özkonak Türk edebiyat dünyasına önemli şahsiyetler kazandırmış bir kasabadır. Emin Türk Eliçin,Suat Taşer, Bekir Turgut Eliçin, Özgen Ergin gibi ünlü yazarlar,Prof. Dr. Mürvet Bilen gibi eğitim dünyamızın duayenleriÖzkonak doğumludur. IX ve X Dönem Ankara Milletvekili olarak görev yapan Ömer Bilen’de Özkonak doğumludur.
Genezin adının nereden geldiği konusunda halk arasında değişik rivayetler vardır. Genezin’e çok eski tarihlerde kalabalık bir kabile gelir. Kalabalık halde gelen bu boy başkanının yanında Sarı Senem adında çok güzel bir kız bulunur. Ayrıca Sarı Senem ‘in sözü geçerli, kabileye hakim bir kız olduğu sanılmaktadır. Kabile Genezin’e yaklaşınca o zaman ki halkın yaşadığı kayadan oyma evlerini (bugünkü in dediğimiz) yerleri görürler. Sarı Senem kabile halkına seslenerek “gene in” gözüktü der. Bu sözcük zaman aşımından sonra Genezin sözcüğüne dönüşür.
Genezin; geniş in anlamında da kullanılmıştır.Özkonak Yeraltı Şehir ve Belha Manastırı çok önemli tarihsel kalıntılardır. Bunların korunması ve turizmden kasabanın yeterince pay alması sağlanmalıdır.
Sanırım dünya da başka bir örneği olmayan “İnat Cami” ya da “Kadir Efendi Camii” olarak bilinen imama kızan bir ailenin kendi ailesi için yaptırdığı aile camii de Özkonak Kasabası’ndadır.
Öğretmen Ali Yılmaz, Özkonak’ı anlatan bir kitap yayınlamıştır. Ancak eğitim düzeyinin oldukça yüksek olmasına ve çok sayıda ünlü yazar yetiştirmesine rağmen Özkonak Kasabamızın yeterince tanındığını söyleyebilmek mümkün değildir. Son günlerde kasaba maden arama vb adlarla yapılan çevre kirletilmesi girişimi de önlenmelidir. Kasaba doğal güzellikleri, güzel üzümleri ve tarihsel kalıntılarıyla aynen korunmalıdır.
Yararlanılan Kaynaklar
-Özkonak İnternet Sitesi
-Wikipedia