Türkiye Ekonomisi Nereye Doğru Gidiyor?
Son günlerdeki döviz kurlarındaki aşırı artış hakkında farklı çevrelerce değişik yorumlar yapılmaktadır.
Bu yorumları incelersek:
1: "Burada herhangi bir strateji veya hedef yok. Bu durum ekonomideki problemler yüzünden bu hale gelmektedir. Merkez bankasında döviz yok, ekonomi çökmüş….. Bunun sonucunda bu durum oluşmaktadır" şeklinde yorum yapanlar var.
2: Son günlerdeki döviz kurundaki artışı görünce bazı yorumcular tarafından ‘’bu faiz düşürülmesi ve bunun sonucu döviz kurdaki artışı bilinçli olarak bir hedef ve stratejinin bir aşaması’’ olarak değerlendirmektedir.
Peki bu strateji ve hedefler neler olduğunu ifade ediyorlar?
A: Faiz düşürüldüğü zaman geçici olarak bu döviz kuru yükselmesine neden olacakdır. Ancak bu faiz düşmesi ile yatırımın artması sonucu üretim artacak. Ayrıca Döviz kuru yüksekliği sonucu fiyatlar döviz karşılığı düştüğü için ihracat çok cazip hale geldiğinden ihracat hızla atacak.
Ayrıca asgari ücret döviz bazında düştüğü için ucuz işçi sonucu ucuz üretim neden ile dünyadaki birçok yatırımcı ve üretici Türkiye’yi tercih ederek fabrikalarını Türkiye’ye taşıyacak. Bu durumun belirtileri şimdiden başladı ve birçok dünyadaki birçok üretici fabrikalarını Türkiye’ye taşımaya başladığı için şimdiden güneydoğu da özellikle Şanlıurfa, Gaziantep ve Adıyaman gibi illerde sanayi bölgelerinde boş yer bulamamaktadırlar şeklinde yorumlar var.
Faiz düşüklüğü sonucu yatırım ve buna takiben üretim artması, asgari ücretin döviz bazında düşük olması sonucunda döviz fiyatı da düşecek. Bu strateji ve plansonucu olarak düşük faiz ve ucuz üretim sonucu ihracat ve yatırım giderek artacak böylece ekonomide hızla yukarıya doğru gidecek şeklinde yorumu bazı kişiler tarafından savunulmaktadır.
B: Ortada olan plan ve strateji tamamen bir vurgun planıdır. Hedef birilerinin bu durumdan daha zengin olmasıdır. Faiz düşünce döviz yükseltilerini bilmediklerini mi sanıyorsunuz? Döviz kuru bilinçli ve maksatlı yükseltiliyor. Bu tartışmalar boşuna şeklinde yorumlar yapanlar da var.
Bu faiz indirilmesi ve döviz kurunda artış sayesinde belirli kişiler bankalardan aldıkları yüksek miktarda kredilerle döviz alarak daha da zengin olmaktadırlar. Bu grup kendi tezlerinin savunması için Katar ile 2022 yılındaki SWAP anlaşmasında dolar fiyatı 23 TL olarak anlaşma yapılmıştır ve döviz fiyatı oraya kadar gidecek. Bu durumda belirli kişiler daha zengin olup diğer vatandaş tamamen fakir olacak ve ekonomi çökecek. Ancak bu tez pek mantık ve ihtimaller içine alınması mümkün değil.
Sonuç: Her ne kaderekonomideki bu durum geçici olduğunu ve sonucu çok güzel olacak denilirse devatandaşta,yetiricide çok tedirgin. Vatandaş parasının değer kaybetmesi sonucu geçimini ve geleceğinden endişe ediyor.Firmalar ve esnaf sattığı malın yerine koyamama endişesi ile hiçbir şey satmak istemiyor.Yatırımcı durum stabil olmadan yatırımyapmaktan korkuyor.Hep‘’dur bir bakalım ne olacak’’ diyerek elinde olan parayı da üretime değil dövize yatırıyor.
Merkez bankası şimdiye kadar 5 kere piyasaya müdahile etti ancak yüksek müdahalesine rağmen bu artışın ateşin sadece birkaç saat yavaşlatabildi. Merkez bankası 5-6 kere daha müdahele imkânı var. Ya ondan sonrası?
Ancak eğer tahmin edildiği gibi ‘’düşük faiz sonucu, üretimve yatırım artarak, dövizde kuru düşecek’’olsa da bu hedefe doğru gitmek çok riskli ekonomik hedeftir. Bu amaçla ekonomiye böyle müdahiller çok risklidir. Hiç tahmin edilmediği yerde çok ters sonuçlar verebilir.
Bu durumda muhalefetin kışkırtması ve vatandaşıngeçim ve gelecek endişesi sonucu insanlar sokağa çıkarsa,OHAL ilan edilir ve öylece erken seçime gidilerek bu sorun çözülür.
Ancak Düşük faiz de yatırımcı aldığı krediyi yatırım yerinde dövize yatırırsa, döviz kurundaki artış kontrolden çıkıp merkez bankasının 5-6 müdahele imkânına rağmen bu ateş yavaşlayıp ve kontrol altına alınamazsa, Katar ile SWAP anlaşması gibi dolar 23 TL olunca Katardaki dolarlar gelip Türkiye’deki ekonomiyi önemli büyük bir kısmini ele geçirirse? ………. Veya bunu gibi birçok EĞER olursa ne olacak?
Bazı stratejiler risklidir ancak bazıları kumardır bunları ayırmak gerekir, her kumar bir risktir ancak her risk bir kumar olmamalıdır.
Umarım bu dönem çok kısa zamanda çok başarılı bir şekilde hedefe ulaşıp çok mutlu son olur.
Ali Haydar
20.12.2021