YOK EDİLEN DOĞAL GÜZELLİK ACIGÖL MAARI
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Maar, püskürme veya patlamayla birlikte lav ve mağmanın oluşturduğu, geniş, hafif kabarmış bir kraterdir. Maar tipik olarak suyla dolu ve sığ krater gölü görünümündedir. İsmi yerel Alman lehçesi olan Daun'dan gelir ve Latincesi “mare” dir. Dilimizde daha çok volkanik,sığ krater gölü anlamında kullanılmaktadır.
Acıgöl ilçemize adını veren ,Acıgöl maarı, Nevşehir ilinin Acıgöl ilçesinin doğusunda yer alan volkanik patlama çukuru, maar gölüdür. Kapadokya bölgesindeki Kuaterner zamanı oluşan pek çok volkanik alandan birisidir. Maar Pleistosende oluşmuştur. 300 km² büyüklüğündeki alanda, tüf halkası, tüf konisi, lav domu bir arada bulunur.
Acıgöl’den Nevşehir’e gelirken sağda güzel bir göl görürdük çocukken. Bizi bu güzellikten mahrum ettiler. Ülkemizin en güzel göllerinden birinin suyunu boşaltarak göl özelliğini yitirmesine neden oldular.
Bölge kalderası,volkanik gölleri konusunda MTA uzun çalışmalar yapmıştır.
Acıgöl maarının 0,21 km² büyüklüğündeki gölü sivrisinek ürediği gerekçesiyle 1972 yılında 3 m derinliğinde, 500 m uzunluğunda bir kanal açılarak boşaltılmıştır. Sivri sinekleri çevreden uzaklaştırmak daha kolay iken gölü boşaltmak ülke yararına bir iş olmasa gerek.
Göl boşaltılmadan önce maksimum 4 metre yüksekliğinde idi. Doğal güzelliği ile Kapadokya kırsalında çevreye renk ve güzellik katmakta idi.
Konunun uzmanları Nizamettin Kazancı ve Ali İhsan Gevrek’in tespitlerine göre;
Gölde dışarı akış olmadığı gibi dışarıdan su girişi yoktur. Çevrede ortalama yağış oldukça düşüktür(389mm). Tüm bu şartların sonucu olarak göl suları acı-tuzludur. Göl alanında oluşan Turba kömürlerinin kalori değeri (min: 2031kCal, max: 3165kCal) linyit kömürüne yakın yükseklikte ölçülmüştür
Günümüzde 60 m olan maarın kenar duvarlarının yüksekliğinin yağış ve rüzgâr erozyonu ile taşınan malzeme ile dolduğu belirlenmiştir.
Acıgöl Maar Gölü’nün kurutulma amaçlarından birisi de Tatlarin Barajı Gölünü beslemesidir. Ancak atmosferik sularla oluşan gölden beklenen yarar sağlanamamıştır. Ayrıca, maar bu doğa harikası suyun sağladı üstünlükten yoksun bırakılmıştır.
Aynı adı taşıyan aynı özellikte Konya Karapınar ilçesinde bir göl daha bulunmaktadır.
1978/1980 döneminde MTA adına Acıgöl Maarını inceleyen jeomorfoloğ Talat Yıldırım ve Nurhan Koçan; Göle su sağlanarak eko turizmde kullanılmasını önermektedirler “Acıgöl ve Kalecitepe Maarına yeraltı suyundan veya Kızılırmak’tan su kaynağı sağlanarak yapay göl oluşumu tasarlanmasıyla su ögesinin de olduğu peyzaj düzenlemeleri ile yeni rekreasyon alanları kazanılabilecektir. Acıgöl Kalderası yeraltı şehirleri ve curuf konileriyle Konya Mevlana ve Nevşehir Peribacaları turizm bölgelerinin ara kuşağında tur alternatifi olarak seri turizm gezilerine alınarak bölgede turizm ağı oluşturulabilecektir. Volkanik yer şekilleri, jeomorfolojik birimleri ve ilginç görünümleri ile Nevşehir Acıgöl Kalderası Kalecitepe ve Acıgöl Maarları ile yakın çevresinin, ekoturizm yaklaşımı ile planlanmasıyla alan jeoturizm açısından gözde yerlerden biri haline gelebilecektir. Alan jeopark, açık hava müzesi veya açık hava laboratuarı olarak eğitim ve bilim amaçlı hizmet verebilecektir.”
1978 Yılında MTA adına Talat Yıldırım tarafından mahallinde yapılan tespitlere bizzat katılmış biri olarak tam Ihlara ile Göreme arasında turistik bir göl olma olasılığını kaybeden Acıgöl maarına üzülmemek elde değil.
Çok geç gelen bir kararla; Nevşehir ili, Acıgöl ilçesi, Maar Gölü Bakanlık Makamının. 28.11.2017 tarihli ve 14338 sayılı OLUR'u ile “Doğal Sit-Nitelikli Doğal Koruma Alanı ilan edilmiştir.
O güzelim göl yok olduktan sonra bu karar neye yarayacak ki. Yetkililer ve bölge halkı o güzelim gölü yeninden yaratmak için seçenekler aramalıdır.
Yararlanılan kaynaklar
- Nizamettin KAZANCI,Ali îhsan GEVREK ;Nevşehir - Acıgöl maarınm tortul dolgusundaki (Kuvaterner) fasiyeslerin gelişimine Jeotermal süreçlerin etkileri. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 06100 Ankara
-Talat Yıldırım ,Nurhan Koçan, Nevşehir Acıgöl Kalderası Kalecitepe ve Acıgöl Maarının Jeoturizm Kapsamında Değerlemesi, Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi 2008,Sy,45
- Emrullah Güney; Yerbilim jeoloji-1 2010 (birinci bas.).