SURİYE’YE KAÇAN AĞMAZ KÖYLÜLERİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Ürgüp ilçesine bağlı Damsa ve çevre köylülerinin dilden dile anlattığı bir hikaye vardır. Selçuklu Beylerinden Kara Mahmut Damsa Köyü’nün külliye yaptırmak ister. Komşu köy olan Ağmaz Köylülerini de zorlu bu inşaatta çalıştırır. Rivayete göre pılını pırtısını toplayan köylüler bir geçe köyden kaçıp giderler. Köyde sadece bir kel tavuk bırakmışlardır. Köylülerin Suriye’de Şam’a yerleştikleri Ürgüp adıyla bir mahalle kurdukları söylentiler arasındadır.
Osmanlı Arşivleri tarandığında; Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Dairesi Başkanlığının 1530-1556 dönemi için yayınladığı yer adları kitabında Ürgüp Nahiyesine bağlı Ağmaz diye bir yerleşim alanı vardır. Bu da gösteriyor ki köylülerin tamamı ya gitmemiş ya da başka yerlerden sonradan gelenler köye yerleşmiştir Günümüzde böyle bir yerleşim alanı mevcut değildir. Sadece bir mevkii olarak Ağmaz Mevkii vardır.
Ürgüp İlçe İlköğretim Müdürü Osman Elmacı 23.11.1966 tarihinde Dışişleri Bakanlığına bu konuda bir mektup yazmıştır. Merhum Elmacı’nın ne cevap aldığı bilinmez.
Ağmaz, Yeşilöz ve Taşkın Paşa köyleri sınırında bulunan bir mevkiinin adıdır. Burada kayadan oyma harabeler bulunmaktadır. Burada önceden yaşamı insanlarla ilgili efsane bir şekilde anlatılmaktadır. Ağmaz köylüleri oldukça fakir bir hayat sürerlermiş . O zamanlar komu köy olan Damsa (Takın Paşa) Köyü zengin köyü imiş . Bir de beyleri varmış . Bu bey Damsa’ya sürekli büyük binalar yaptırırmış . Yalnız bunların inşaatında, Ağmaz köylülerini zorla çalıştırır haklarını vermezmiş . Bu köylüler Damsa’da ki inşaatlarda çalışmaktan kendi işlerine bakamaz olmuşlar. Ağmaz köylüleri oradan göç etmeye karar vermişler. Akşamdan göç hazırlıklarına başlarlar. Sabah yola çıkarken de canlı bir tavuğun tüylerini yolarak bir kalburun altına koyarlar. “Sizde Bizi Bu Tavuk Gibi Yoldunuz” demek isterler. Bu efsaneden yola çıkarak “Ağmaz tavuğu hikayesi” unutulmaz hale gelmiştir.
Ağmaz adının bir Türkmen aşiretinden geldiği sanılmaktadır.
Bugünkü Suriye sınırları içinde kalan Lazkiye ve Rakka bölgesinde Hacıbektaş, Gülşehir, Avanos ve Kırşehir yöresinden zorla gönderilen çok sayıda bölge insanı olduğu da bilinmektedir. Bu konunun da detaylıca araştırılması gereklidir.
Yararlanılan Kaynaklar
Osman Elmacı ; (Yayına Hazırlayan Mustafa Kaya) Ürgüp,2008
Nazlı Metin ; Niğde Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi,2010
Serpil Yumuşak, NHBV Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi,2017
