TOKAÇLA ÇAMAŞIR YIKAMAKTAN ÇAMAŞIR MAKİNESİNE
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Çok sık duyduğumuz sözcüklerden birisi de “şimdiki gençler bilmez” sözcüğüdür. Gerçekten de tokacı ve tokaçla çamaşır yıkamayı şimdiki gençler bilmez. Çünkü çamaşır makinesi icat oldu “mertlik” bozuldu.
Tokaç; çamaşır yıkarken, ıslak çamaşırlara vurulan, tahtadan kabaca yapılmış, yassı tokmağa verilen addır.
Çocukluğumda çamaşır makinesi henüz köyümüze kadar gelebilmiş değildi. Bir zamanlar (1967 yılına kadar) köyümüzde elektrik de yoktu. Çocukluk yıllarında tokaç, çora ve kil, çamaşır yıkayan kadınların ağzından en çok duyduğum sözcükler arasındaydı. Köyümüzde çamaşır yıkarken bir çeşit çorak toprak olan ve “çora” adı verilen boz toprak kullanılırdı. Bu toprak çeşidi köyümüzde olmadığından en yakın köy olan Sıvasa köyünden eşekle çora getirdiğimi de hatırlıyorum.
Kadınlar genellikle temiz bir dere kenarına kirli çamaşırları götürürler bir taşın üzerine ıslatılmış çamaşırı koyarak tokaçla döverlerdi taa ki kir çıkana kadar.O yıllarda bu olaya çamaşır yıkama denirdi.
Tokaçla çamaşır yıkamada en çok kullanılan ise “kil” denilen bir çeşit kimyasal içerikli topraktı. Kil köyümüzde yoktu. Deve ile kil tüccarlarının köyümüze kadar geldiğini bilirim. Aşeren bazı kadınların kil yediği de hala belleklerimde.
Kil doğada bol miktarda bulunan bir malzemedir. Fakat saf kil bulmak oldukça zordur. Kilin içerisinde en çok kalker, silis, mika, demir oksit mineralleri bulunur. İllit, kaolinit, montmorillonit ve diğer killer diye 4 ana grup kil vardır. Genellikle 0,002 mm'den daha küçük taneli malzemeye kil adı verilmektedir. Kil sarımtırak, kırmızımtırak, esmer gibi renklerde bulunur. Bu özelliğini bileşiminde bulunan yanıcı maddeler verir. Kilin yapısı itibarıyla su çekme özelliği vardır. Bu nedenle kil daima nemlidir. Kili meydana getiren maddeler sulu alüminyum silikatlerdir.
Teknoloji hızla ilerliyor. Dijital ortam gelişiyor. İnsanın yerini robotlar almaya başlıyor. Tüm bunlara rağmen geçmişin unutulmaması gerekir.
