1915 de Karadeniz’de Batan “Nevşehir” İsimli Savaş Gemisi
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Sadrazam Mehmet Ferid Paşa döneminde 1906 yılında Fransız Schneir/Cie-Chalon Sur- Saone firması tersanesinde yaptırılan NEVŞEHİR GAMBOTU 1908 yılında suya indirilmiş ve hizmete sokulmuştur. Gemi, 213 ton ağırlığında ve 12 mil hıza sahiptir.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Donanmasında Nevşehir gambotu dışında Varna, Aynalıkavak,Musul, Rodos, İstanköy,Fırat, Kastamonu,Yozgat, Gökçedağ, Refahiye, Ayıntab(Antep),Malatya, Seddülbahir,Orsu,Bafra, Sakız vb. isimlerde gambotlar vardı.
Kavak sınıfından olan savaş gemisi 30 Ocak 1915 tarihinde Osmanlı Ordusunun döşediği mayına çarparak Rumeli Kavağı yakınında, Karadeniz Büyük Limanında Fener-Kavak arasında batmıştır. Osmanlı/Rus gerginliğinin olduğu dönemde Nevşehir Gambotunun batışı, Osmanlı mayınlarına çarpmak yoluyla olmuştur.
Nevşehir Gambotunun seyir subaylarından birisi de askerlikten sonra Tan Gazetesi sahibi olan Meclisi Mebusan ve TBMM Trabzon milletvekilliği yapan Ali Şükrü Doruker’dir.Nevşehir Gambotunun uzun süre komutanlığını yapan Ali Şükrü Duraker renkli bir kişiliğe sahiptir.
Gambot, (İngilizce "gunboat"tan gelir) bir veya birkaç silahı bulunan küçük savaş gemilerinin adıdır.
19. yüzyılın sonlarına doğru ve 20. yüzyılın başında gambot terimi genelde devriye görevi yapan küçük silahlı gemiler için kullanılır oldu. Bu gemiler nehirlerde de savaşabilmekteydi ve torpido taşıyanları da "torpido gambotu" olarak adlandırılıyordu.Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Donanmasında 15 gambot sınıfı, 40 adet gambot savaş gemisi var idi. Bunlardan bir kısmı Rus Ordusu tarafından batırıldı.
Gambot, dilimizde silahlı küçük gemi olarak karşılık gelen bir terimdir. Bu sözcük daha sonra siyasi literatürde gambot diplomamasisi olarak yerini almıştır. Gambot Diplomasisi ise bir ülkeye karşı savaş gemilerinin ve donanma gücünün siyasi baskı yapmak amacıyla kullanıldığı bir güç gösterme politikasıdır.
1915 yılında batan geminin(Nevşehir Gambotu) batığı çıkarılmış daha sonra 1929 yılında müzayede ile 825 Lira bedelle hurdası satışa sunulmuştur,
Nevşehir Gambotunun batmasından kırk yıl sonra Denizcilik Bankası ,Norveç Tershane-lerinde 4050 tonluk bir şilep yaptırarak 16.Eylül 1955 tarihinde teslim almıştır. Bu şilebe “Nevşehir” adı verilmiştir(17.09.1955 Milliyet Gazetesi).
Yararlanılan Kaynaklar
Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz, The Ottoman steam navy, 1828-1923, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland,
Wikipedia
Bülent Tarhan Askeri Tarih Dergisi Sy; 21
Dr.Mehmet Beşiri, AÜ.Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sy; 25,2004
Samet Arıker, Asos Journal Sy; 96 Eylül 2019
