KÖY ENSTİTÜLERİNİ,
O OCAKTAN YETİŞEN YAZARLARI; OZANLARI YOK SAYAN
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
240 sayfa, en pahalı kağıda, renkli basılmış bir kitap: Öğretmen Okullarının 160. yılı.
Sevinçle, mutlulukla incelemeğe başlıyorum.
Hazırlayanlar Bakanlık ileri gelenleri (Genel Müdür yardımcısı, Daire başkanı, Şube müdürü, Lise müdürleri, müdür yardımcıları, tarih, resim, Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenleri).
Kitapta, Sayın Bakan Doç Dr Hüseyin Çelik’in, Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürü Ömer Balıbey’in de yazıları yer alıyor. Bol resimli kitapta herkes mütebessim. Osmanlıda muallim nasıl yetiştiriliyordu? Türkiye Cumhuriyetinde öğretmen nasıl eğitilmekte ? Tarihçe, sorunlar… Nitelikli akademik kalemlerden çıkmış yazılar yer alıyor lüks kitapta. Öğretmenlerin, öğrencilerin şiirleri pek duygusal.
Her Öğretmen Lisesi tanıtılmağa çalışılmış; renkli resimlerle. Fakat, sayfalar ilerledikçe merakın yerini şaşkınlık alıyor. Neden? 193-195. sayfalar arasında verilen bilgiler inanılır gibi değil.
Bu okullardan mezun olan ünlüler bölümünde kimler yer almış?
Kitabı hazırlayan 11 aydın insanın, Türk yazın dünyasına binbir yapıt kazandırmış öğretmenlerimizi, yazarlarımızı tanımadıklarına inan(a)mıyorum .
Acaba, bir sansür mü uygulanmıştır burada?
……………………………………..
Mustafa Necati Bey döneminde ilk hazırlıklar başlamıştı . Saffet Arıkan’ın bakanlığı döneminde eğitmen kursları açılıyor. Yoksul devlet önemli bir bütçe ayırıyor bunun için. Bu kursların açıldığı yerler daha sonra köy enstitüsüne evriliyor. Bir anlamda kurs yöneticileri içinde özünü gösterenler 1940’lı yıllarda köy enstitüleri yönetimine getiriliyorlar. Demek ki, kurslar bir yetişme, yetiştirme, deneyim kazanma dönemi anlamı taşıyor.
Peki, sözkonusu kitapta kurs yöneticileri, enstitü yöneticileri ele alınıyor mu? Hayır, onlar tümüyle yok sayılıyor. Hasan Ali Yücel, İsmail Hakkı Tonguç, Sabahattin Eyuboglu, Süleyman Edip Balkır, Şerif Tekben, Şevket Gedikoğlu, Rauf İnan, Hürrem Arman, Halit Ağanoğlu, Sabri Kolçak, Fikret Madaralı, Enver Kartekin…
Hayır, önemsenmemiş, tek sözcükle, tek tümceyle bilgi verilmemiş.
……………………………….
Konya Ereğli Anadolu Öğretmen Lisesi İvriz Köy Enstitüsü demektir. Verilen adları tarıyorum: Buradan yetişen profesör sayısı oldukça çok. Siyasa adamı da çıkmış bu okuldan. Mustafa Üstündağ , Fikret Ünlü gibi. Fakat, Mahmut Makal yok. Mustafa Özer yok ,Hacı Angı, Yaşar Öztaş , Mehmet Şahin ,Mevlüt Kaplan, İbrahim Şimşek,Galip Candoğan yok kitapta.
Gönen Anadolu Öğretmen Lisesi bölümü şaşkınlığımı daha da arttırıyor: Göller Bölgesi'nin Köy üniversitesi idi burası. Gönen Köy Enstitüsü'nden yetişen ünlüler arasında Fakir Baykurt yer almıyor kitapta. Anlaşılan, kitabı hazırlayanlar ne Yılanların Öcü’nü okumuşlar, ne Kaplumbağalar’ı okumuşlar, ne de Köygöçüren’i. Eğitimle ilgili didaktik kitaplar, anılar yayımlayan Mustafa Gazalcı da burada yetişmişti, aynı zamanda bir siyasa eriydi. Niyazi Altunya’ya özel bir önem verilmeliydi. Yok. Köy öğretmenlerinin üniversitesi demek olan Gazi Eğitim Enstitüsü’nü en ayrıntılı inceleme onundur.
Ladik (Akpınar Köy Enstitüsü )ele alınırken ne Osman Bolulu’nun adı var, ne de Mahmut Yağmur’un. Şerif İken de yok. Akademik başarı denilince örnek gösterilen Yahya Kemal Kaya burada yetişmişti. Eğitimcilerin değeri yok bu büyük emeklerle, olağanüstü masraflarla çıkarılan kitap…Böylesine özensiz, savruk, gelişigüzel bir sıralama yapılamaz. Yalnızca 7 okulun mezunları arasında ün kazanmış kişilerin adları verilmiş. Onları da ben tanımıyorum.
Kepirtepe’den haberi yok bu nefis ( ! ) kitabı hazırlayan sayın yazarların. O Kepirtepe ki, Mehmet Başaran gibi bir büyük eğitimci yazar yetiştirmiştir. Çarığımı Yitirdiğim Tarla, Sis Dağının Başında Borana Bak Borana… Trakya kırlarının sancısını bağıran şiirler, düzyazılar… Zahmet edip okuma gereğini duydular mı acep Bakanlık yetkilileri ve eğiticiler? Etem Ütük de , Hüseyin Başaran da , Recep Bulut da , Nazif Karaçam da unutulmamalıydı…
Basımevi kurarak, çizelgeler basarak Enstitü’ye gelir sağlayan , takdir edilen Şerif Tekben’in müdürü olduğu Akçadağ Köy Enstitüsü’nden bir şair, hukukçu yetişmiş: Kemal Burkay…Birçok şiiri bestelenmiş ve diller ezberi olmuş. Kitapta Nedim Şahhüseyinoğlu’na, Hüseyin Ecer’e de yer verilmemiş. Ahmet Rahmi Ercan da yok.
Pulur Köy Enstitüsü… Mehmet Kardeş burada öğrenciydi.
Kızılçullu Köy Enstitüsü’nde yetişmiş Haşim Kanar kitapta yer almıyor; önemsenmemiş. Kadri Gülhan da yok.
Ortaklar Köy Enstitüsü : Arıyoruz, kitapta Maksut Doğan’a yer verilmemiş.
Çifteler Köy Enstitüsü’nü acaba hiç merak ettiler mi Bakanlık’ta üst düzey görev yapanlar ve kitabın hazırlanmasında emeği olanlar? Örneğin Talip Apaydın adını duydular mı, kitaplarını okudular mı? Yarbükü, Sarı Traktör, Vatan Dediler, Bozkırda Günler, Define, Öte Yakadaki Cennet…Galip Akın’ı arıyorum; tek sözcük yok kitapta.Mehmet Cimi de yok. Fethi Esendal yok.
Dicle Köy Enstitüsü: Yazın dünyamızı varsıl kılan yapıtlarıyla Adnan Binyazar, Osman Şahin’i burası yetiştirdi. Binyazar Öğretmenimin Masalını Yitiren Dev’i, Ölümün Gölgesi Yok’u yazılmamış olsaydı, yazın dünyamız ne denli yavan kalırdı; hiç düşündünüz mü? Rnver Atılgan da yok kitapta. Şevket Yücel de yer almamış.
Yaşar Kemal ‘den sonra, Toroslar'ı Türk yazınında kim dile getirmişti? Osman Şahin…Kolları Bağlı Doğan, Kırmızı Yel, Acenta Mirza'nın yazarını tanımayan yazınımızı izlemiş sayılabilir mi? Bu kitapları okumayan kişiye eğitmen, öğretmen denilebilir mi?
Pamukpınar Köy Enstitüsü kimi yetiştirdi: Türkçemizi en iyi işleyen, üstün değerde kitapları bize armağan eden Emin Özdemir’i. Ve duygulu şiirleri gönül telimizi titreten Hazım Zeyrek’i, Abbas Cılga ‘yı, Mehmet Adem Solak’ı Niyazi Ünsal’ı , Ali Rıza Öztürk’ü, Mehmet Güler’i de önemli bulmamış kitabı hazırlayanlar.
Cılavuz neredeydi beyler, biliyor musunuz? Talip Apaydın’ın Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdikten sonra ilk atandığı bu yerde Dursun Akçam gibi bir Çağdaş Dedem Korkut yetişti. Bir Ümit Kaftancıoğlu (Garip Tatar) yetişti. Kitapta Ali Osman Alkanlar, Mecit Aşkan, İbrahim Osmanoğlu da ele alınmamış.
Savaştepe Köy Enstitüsü de önemsiz görülmüş ki, tek bir sözcükle ele alınmamış. Mehmet Refik Cevahir, Hasan Kudar, Bahattin Fırtına, Vedat Yazıcı, Yılmaz Sunucu da burada yetişmişti.
Düziçi Köy Enstitüsü’nden ne haber? Türk Hatay’ın, Yayladağ’ın ozanı Ali Yüce’yi merak edip hiç araştırdınız mı? Şeytanistan’ı okumayan nerden bilecek Fransız işgali altındaki Hatay’ı ! Ve Anayurda katıldıktan sonra nelerin değiştiğini? Toroslardaki Aslanköy’den çıkmış bir öğretmen, bir gezgin denetmen de buradan yetişti? Gündoğusu’nu okudunuz mu, haberiniz var mı? Behzat Ay’dan söz ediyorum. Gündoğusu, Sis İçinde, Sürgün…Tanıyor musunuz? İbrahim Ethem Başaran da burada yetişti; eğitim alanında prof oldu; kitaplar yazdı. Kemal Bayram Çukurkavaklı, Turan Altuntaş, Eğitimde akademik unvanın en yücesine ulaşmış Doğan Çağlar, Kompozisyon kitabını bize armağan eden Ali Çiçekli, Ahmet Köklügiller, Ali Kemal Gözükara, Yusuf Gür,Mustafa Onar da yer almıyor kitapta.
"Orda Bir Öğretmen Var Uzakta" adlı anılar kitabıyla Türk eğitim dünyasına bir başyapıt kazandıran bir Akademik var; adını duydunuz mu? Zahmet edip vakit ayırmayın; ben hemen söyleyeyim. Prof Dr Abdullah Demirtaş… Nereden yetişmiş? Beşikdüzü Köy Enstitüsü'nden. Neredeydi bu eğitim yuvası? Anlaşıldı; siz Hurrem Arman'ın tuğla kalınlığındaki Piramidin Tabanı adlı kitaplarını da okumamışsınız.Saim Kaptan, eğitimci akademik burada yetişmişti.Kitapta İbrahim Kuyumcu , Aydın İpek de yer almıyor.
Arifiye Köy Enstitüsü : Nadir gezer, Rüştü Kartal burada öğrenim gördüler.
Zamantı Çayı yakınında bir yanarca idi Pazarören Köy Enstitüsü. Rumeli’den gelen göçmen çocuklarını, Afşar çocuklarını eğiten bir güzel ocak. Yusuf Ziya Bahadınlı buradan yetişti. Türk Dilbilgisi kitaplarının en güzellerini yazdı. Romanları, günlükleri ile ünlendi. Güllüceli Kazım’ı, Açılın Kapılar’ı okuma gereğini duymayanlar, tanımazlıktan gelenler çocuklarımıza, gençlerimize ana dilimizi, yazınımızı nasıl sevdirecekler, nasıl benimsetecekler? Arif Baş, Hatun Birsen Başaran da burada yetişmişti. Hakkari’yi Türk yazınına sokan Selahattin Şimşek de öyle. Kimya alanında prof unvanı kazanan Mustafa Özcan da aynı okulda öğrenim görmüştü. Aslan Tufan Avşargil eğitimci ve siyasa adamı …Türkçe sevdalısı Ali Dündar unutulur mu ? Kemal Güngör, Hasan Kıyafet de yok. Dadal soyundan Nebi Dadaloğlu, gür sesli şiirleriyle hala gönül telimizi titretiyor. Kitapta arıyoruz; yok.
Gölköy Köy Enstitüsü neredeydi beyler? Buradan da Hayati Tahsin Yılmaz öğretmen yetişti. İskandinav ellerinden en içten, en duygulu yazıları gönderip O armağan etti bize. Numan Kartal da burada öğrenciydi.
Ortaklar’dan Ernis’e; Arifiye’den Aksu’ya, Beşikdüzü’nden Pulur’a, sayısı 21’i bulan Köy Enstitüleri Atatürk hümanizmasının, Türk rönesansının yanarcaları (meşale) idiler.
Ya Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü! Hasan Ali Yücel’in, İsmail Hakkı Tonguç’un Köy Üniversitesi olarak planladıkları bu güzelim okuldan hiç bilgi yok kitapta. Ancak bir dönem mezun verse de Türk eğitim tarihinde kalıcı izler bırakmıştır bu Yüksek Enstitü. Başaran, Ali Yılmaz, Abdullah Özkucur, Mustafa Özçiçek, Küçükkaraca, Aydın Tabur, Apaydın burada okumuşlardır.
Tütengil’in, Başaran’ın eğitimci olduğu Aksu Köy Enstitüsü…Kitapta Mustafa Şanlı’yı arıyoruz; yok. Cilt cilt kitaplarıyla eğitimciler için fener işlevine sahip Cavit Binbaşıoğlu da yok kitapta; gerek görülmemiş.
Eğitim Bakanlığımız görmezden gelse de, buralardan yetişen sayısız aydınımızın verdiği ışık yolumuzu aydınlatıyor hala. Ve herkes biliyor ki, güneşler balçıkla kapatılarak karartılamıyor.
25 Aralık 2023
