NEVŞEHİR VE BAĞLI BELEDİYELERİN KURULUŞU
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Osmanlı Devletinde uzun süre belediye hizmetleri kadılar tarafından yürütülmüştür. Kadıların şehrin diğer önemli işlerinin yanında belediye işlerini gördüğü eski sistem, yerini 1826 yılında İhtisap Nezareti’nin kurulmasıyla İhtisap nazırlığına bıraktı. Bu düzenleme ile şehrin temizlik, kolluk ve belediye hizmetleriyle ilgili işleri kadılıktan ayrıldı. 1836 yılında Evkaf Nezareti kadılığın uhdesindeki bir görevi daha alarak vakıflarla ilgili işleri yürütmeye başladı. 16 Ağustos 1855 tarihinde Takvim-i Vekayi’de yayımlanan bir tebliğ-i remi ile İstanbul’da “şehremaneti” adıyla bir belediye teşkilatı kurulup, İhtisap Nezareti ortadan kaldırıldı. Bu ilk uygulama yalnızca İstanbul’u kapsamaktaydı. İlk Belediyye Nizamnâmesi, 28 Aralık 1857 ve organların işleyişine dair Nizamnâme-i Umumi, 7 Haziran 1858 tarihlidir Osmanlı taşra şehirlerinde belediye kurulması 8 Ekim 1864 tarihli vilâyet nizamnâmesiyle başlanmıştır. Daha önce belediye başkanı ve meclis üyeleri atama ile belirlenirken, ilk yerel seçimler 1930 yılında olmuştur. Nevşehir il, ilçe ve kasaba belediyelerinin kuruluş tarihlerine kısaca baktığımızda;
NEVŞEHİR BELEDİYESİ ; Nevşehir Belediyesi Osmanlı döneminde ilk kurulan belediyeler arasında olup1867'da kurulmuştur. Belediyenin ilk başkanı Abdullah Bey'dir. İkinci başkan Rum kökenli Yorgi Konstankilidis’tir. Belediye binası da Şükrü Süer’in belediye başkanlığı döneminde yapılmıştır.1968 Nevşehir il yıllığında nedense Yorgi beyin ismine yer verilmemiştir.
ACIGÖL BELEDİYESİ ; 1914 yılında bucak merkezi, 1952 yılında kasaba, 1987 yılında da 3392 sayılı kanunla Nevşehir iline bağlı bir ilçe olmuştur. Belediye 1952 de kurulmuştur. İlk Belediye başkanı Yaşar Varol’dur.
AVANOS BELEDİYESİ 1867 de İlçe olan ve belediyesi kurulan Avanos 1877'e kadar ilçe konumu korur Ancak Karavezir Paşa döneminde 1877 de ilçe statüsü kaldırılarak bu tarihte tekrar köy haline dönüştürülür. 1887'e kadar köy olarak devam ederken, Sultan Abdülhamit'in yaverlerinden sarayda görevli Avanoslu Kurena Arif Bey'in devreye girmesiyle Avanos'a 1887'de ilçe olma hakkı tekrar verilir.
DERİNKUYU BELEDİYESİ ;1927 yılında bucak merkezi, 1930 yılında kasaba olan Derinkuyu, 1960 yılında Nevşehir'e bağlı bir ilçe olmuştur. İlk adı "Melegobi"dir. Hitit ya da Kapadokya dilinde “zorgeçim” anlamına gelen bir isimdir. Derinkuyu Belediyesi 1930 yılında kurulmuş olup ilk başkan Mustafa Demir’dir.
GÜLŞEHİR BELEDİYESİ ; Kapadokya’da Geçmişten Bugüne Gülşehir kitabının yazarı Av. Ali İhsan Açıkgöz’e göre belediye 1877 yılında kurulmuş olup, ilk belediye başkanı Mehmet Zaim Ağa’dır. 1879 yılında ise Belediye reisi Süleyman Efendi, Belediye Meclisi üyeleri İbrahim, Mustafa, Pandeli Ağalar ve Simyon Efendi’dir.
HACIBEKTAŞ BELEDİYESİ; 1541 yılında Niğde'ye bağlı bir nahiye merkezi haline gelmiş, 1857 yılında belediye teşkilatı kurularak kasaba olmuştur. İlk belediye başkanı Ali Efendi’dir. Nevşehir ve bölgesinde ilk kurulan belediye Hacıbektaş Belediyesi’dir.
KOZAKLI BELEDİYESİ ; Buruncak, Bağlıca, Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos’a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954‟te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir’e bağlandı. Kozaklı Belediyesi böylece kurulmuş oldu. İlk belediye başkanı Mehmet Yılmaz’dır.
ÜRGÜP BELEDİYESİ ; Konya Vilayeti Salnâmesine göre; Ürgüp Belediyesi’nin kuruluş tarihi 1874’tür. Bilinen ilk belediye başkanı Feyzullahzade Ahmet Efendi’dir. Müslüman ve Rum 6 azadan oluşan ilk “Belediye Meclisi” nde yer alanlar: Reis Yesari Efendi, Hacı Süleyman Efendi, Ömer Efendi, Süleyman Lütfi Efendi, Nikola Ağa, Üftad Efendi, Kiryako Ağa’dır.
ABUUŞAĞI BELEDİYESİ: 1986 yılında kasaba olarak belediyelik olmuştur. İlk belediye başkanı Fikret Altınok’tur. 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle kapatılmıştır.
AKARCA BELEDİYESİ ; 1980’li yılardan sonra kurulan belediye, 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
AKSALUR BELEDİYESİ; Ağcaşar Köyü, ardından da Salur köyü kurulmuştur. 1958 yılında bu iki köyün birleşmesi neticesinde 11 Nisan 1958 günü Resmî Gazetede yayınlanarak Aksalur Kasabası kurulmuştur.2014 Yılında Belediye kapatılarak Ürgüp ilçesinin mahallesi olmuştur.
BAŞDERE BELEDİYESİ ; 1972 de kurulan belediye, 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle kapatılmıştır.
ÇALIŞ BELEDİYESİ ; Belediye 1972 yılında kurulmuştur. Çalış Kasabası’nın eski adı Siva’dır.
ÇAT BELEDİYESİ; 1958 yılında belediyelik olmuştur. İlk belediye başkanı Mustafa Kemal Şencan’dır.
GÖRE BELEDİYESİ; 1965 yılında kasaba statüsü kazanarak belediye kuruldu. İlk belediye başkanı Sami Yüksel’dir.
GÖREME BELEDİYESİ; 1930 yılında kurulmuş olup, ilk belediye başkanı Ahmet Özbek’tir.
GÖYNÜK BELEDİYESİ; Avanos ilçesine bağlı Göynük Belediyesi 1967 yılında kurulmuştur.2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
GÜMÜŞKENT BELEDİYESİ; 1972 yılında kasaba statüsü kazanarak belediyelik olmuştur. İlk belediye başkanı Eşref Avcı’dır. 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
İNALLI BELEDİYESİ: Acıgöl ilçesine bağlı İnallı Kasabasında 1972 yılında belediye kurulmuştur.2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
KALABA BELEDİYESİ, Kalaba 1972 yılında kasaba olarak belediye statüsüne kavuşmuştur.
KALECİK BELEDİYESİ : 1991 yılında belde olmuş ve 1992 yılında belediye kurulmuştur.22 yıl süren belediyelik dönemi 2014 yılında yeterli nüfusa sahip olunamaması dolayısı ile tekrar köy statüsüne geçmiştir
KANLICA BELEDİYESİ; Kanlıca Belediyesi,1972 yılında kurulmuştur. 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır. İlk belediye başkanı Mehmet Ünal’dır.
KARABURNA BELEDİYESİ; 1991 yılında kasaba statüsü kazanmış olup, 1992 yılında kurulan belediye örgütü 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle kapatılmıştır.
KARACAŞAR BELEDİYESİ; Eski adın Vestene olan Karacaşar 1968 yılında kasaba olmuştur. İlk belediye başkanı Salih Zeki Açıkgöz’dür. 1968 yılında kurulan Karacaşar Belediyesi,2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılarak Gülşehir ilçesinin mahallesi olmuştur.
KARAHASANLI BELEDİYESİ; 1929 yılında nahiye merkezidir.1965 yılında belediye kurulmak suretiyle tekrar kasabalık statüsüne kavuşmuştur.2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
KARAPINAR BELEDİYESİ Karapınar 1980’li yılardan sonra kurulan belediyelik olmuştur. Belediyenin ilk kuruluşuna ilişkin yeterli bilgi sağlanamamıştır.
KARASENİR BELEDİYESİ; 1964 yılında kasaba olmuştur.2008 yılında,meclis kararı ile nüfus yetersizliğinden dolayı Köy statüsüne geçirilmesine karar verilmiş ancak Karasenir Belediyesi'nin açtığı dava üzerine kasaba olarak kalmasına karar verilmiştir. 2014 yılında yürürlüğe giren kanunla köy statüsüne düşürülmüştür.
KAVAK BELEDİYESİ Kavak Köyü 1980’li yılardan sonra kurulan belediyelik olmuştur. Belediyenin ilk kuruluşuna ilişkin yeterli bilgi sağlanamamıştır
KAYMAKLI BELEDİYESİ; Kaymaklı Belediyesi 07 Şubat 1919 tarihinde kurulmuştur. Mübadele sonucu Rumların ayrılmasından sonra 1925 yılında yeniden köy haline gelmiş, 04.01.1951 tarihinde tekrar belediyelik olmuştur.
KIZILAĞIL BELEDİYESİ; 1995 yılında kurulan belediye,2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
KURUGÖL BELEDİYESİ: Kurugöl Köyü 1980’li yılardan sonra kurulan belediyelik olmuştur. 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
MAHMAT BELEDİYESİ;1995 yılında kurulan belediye 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
MUSTAFAPAŞA BELEDİYESİ ;Ürgüp ilçesine bağlı Mustafapaşa Belediyesi 1966 yılında kurulmuştur. 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
NAR BELEDİYESİ;1931 yılında kurulan belediye örgütü 1980 yılında kapatılarak Nevşehir Belediyesine bağlanmıştır.1987 yılında tekrar Nar Belediyesi yeniden açılmıştır.
ORTAHİSAR BELEDİYESİ; 1916 yılında kasaba olan Ortahisar’ın ilk belediye binası Ortahısar Kalesi altında bulunmaktadır.
OVAÖREN BELEDİYESİ; 1995 yılında kasaba statüsü kazarak belediyelik olan Ovaören’in ilk belediye başkanı Yaşar Özden’dir. 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır.
ÖZKONAK BELEDİYESİ: Avanos ilçesine bağlı Cumhuriyet’in ilk yıllarında belediyelik olan kasabadır.
SARILAR BELEDİYESİ : 1967 yılında kurulan belediye örgütü,2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle kapatılmıştır.
SULUSARAY BELEDİYESİ; 1967 yılında kasaba statüsüne kavuşarak belediye örgütü kurulmuştur.
SUVERMEZ BELEDİYESİ : 1989 yılında belediye kurulmuş ancak, 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle belediye kapatılmıştır . İlk başkan Himmet Ertaş’tır.
TATLARIN BELEDİYESİ : Acıgöl ilçesine bağlı Cumhuriyet’in ilk yıllarında belediyelik olan kasabadır.
TOPAKLI BELEDİYESİ : 1972 yılında kurulan belediye 2014 Yılında nüfusun 2000 in altına düşmesi sebebiyle kapatılmıştır.
TUZKÖY BELEDİYESİ; Tuzköy’de 1958 yılında Belediye teşkilatı kurulmuştur. İlk belediye başkanı Emin Erol’dur. 2014 Yılında belediye statüsü kaldırılarak Tuzköy mahalle statüsüne dönüşmüştür.
UÇHİSAR BELEDİYESİ; İlk belediye başkanı Abdullah Başkurt’tur.Kuruluş tarihi hakkında kesin bilgi sağlanamamıştır.
YAZIHÜYÜK BELEDİYESİ; 1995 Yılında belediye kurulmuştur. ilk başkan Osman Çavdar’dır.
Görüldüğü üzere yöremizde ilk kurulan Hacıbektaş Belediyesi’dir. Neredeyse tüm belediyelerin internet sitesi bulunmaktadır. Tüm belediye başkanlarının özgeçmişleri de bu sitelerde yer almaktadır. Ancak ne yazık ki bu sitelerin büyük çoğunluğunda beldenin ve belediyenin tarihine ilişkin tek bir bilgi dahi yer almamaktadır. Tarım ve hayvancılığın son yıllarda yaşadığı sıkıntılar ve 1980 den sonra hızlanan iç göç sebebiyle 2014 yılında Nevşehir’e bağlı 21 belediye kapatılarak köy statüsüne dönülmüştür.
