TARİHE KARIŞAN GELENEKSEL ISINMA YÖNTEMLERİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Teknolojinin gelişimine paralel olarak gelenek ve görenekler, kullanılan araçlar hızla değişiyor.Çok değil bundan 40-50 yıl önce köylerimizde odun ve kömür değil tezek,kesmik çalı,çırpı,kuru ağaç dalı ve bağ çubuğu ısınmak için yakılırdı. Günümüzde odun ve kömürün yerini kentlerde doğalgaz almaya başladı.
Odun ve kömürün ısınma aracı olarak kullanılmadığı dönemlerde tandır olarak bilinen toprağa kazılmış ocaklar üzerine iskemle atılarak üzeri kilimle kapatılır ve tandırın soğuması önlenirdi. Kilim altına giren insanlar topluca sohbet eder ve ısınırlardı.Uzun kış gecelerinde kuru üzüm,çerez, leblebi ikram olarak verilirdi komşulara.
Özellikle köy kadınlarının bir evde toplanarak uzun kış gecelerinde tandır başında yaptıkları sohbetler uzun süre varlığını korumuştur.
Köylerde her aile mutlaka “kerme” ya da “kerpiç” denilen hayvan pisliğini kasnaklarla yuvarlak hale getirir kurutur ve kışlık yakacağını ilk bahardan hazırlardı. Çok değil daha 40-50 yıl öncesi köylerde en önemli yakıt “tezek” olarak da bilinen kerme idi.Tüm Kapadokya bölgesi köylerinde kerme/kerpiç kışlık en önemli ısıma aracı idi. Tezek ile kerme aynı değildi. Tezek tek hayvan pisliğine verilen ad iken kerme birden çok hayvan pisliğinin yoğrularak kurutulmasından oluşurdu.
Nevşehir köylerinde üzüm bağlarının fazla olması sebebiyle bağlar her yıl mart ayında budanır ve toplanan çubuklar kuruduktan sonra kışlık yakma aracı olarak evlere taşınırdı. Pekmez kaynatmak içinde bağ çubukları kullanılırdı.
Yine “kesmik” ya da “kes”olarak bilinen iri saman taneleri de tandırlarda yakılan en önemli yakıtlardan birisi idi. Patozun henüz olmadığı dönemlerde dövenle sapla saman birbirinden ayrılır iri samanlar yakıt olarak ayrılır ince samanlar da hayvan yemi olarak saklanırdı.
Teknoloji gelişti. Ne döven kaldı ne harman kesmikte bilinmez oldu. Tezek doğa da hala var olmasına rağmen odun ve kömüre göre daha az ısı veren kerme yakıt olarak kullanılmaz oldu. Kerme yapmak zor ve meşakkatli bir işti. Köylerde kerme yapma işi kadınların göreviydi adete.
Tandırdan sobaya, daha sonra da kalorifere geçen toplumun ısınma gelenekleri ve ısınma araçları da doğal olarak hızla gelişiyor ve değişiyor. Önemli olan geçmişi bilmek, unutmamak ve geleceği yakalamaktır.
