Narköylü Hacim Muhittin Çarıklı Ya Da İngiliz Ajan Lawrence
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Niğde milletvekili olduğu halde(önceki dönem) Nevşehir ve bölgesini Nevşehir milletvekillerinden daha iyi tanıyan sayın Orhan Eraslan uyarmasa Hacim Muhittin Çarıklı’nın Narköylü olduğunu ,Kurtuluş Savaşı esnasında ciddi katkılar sağladığını bilmemiz mümkün olamayacaktı.
Hacim(Hüseyin) Muhittin Çarıklı yılında Uşak’ta doğmuştur. İzmir İdadisini(orta tahsil) bitirmiştir. Mülkiye Mektebi 1904 mezunudur. Burhaniye, Gönen, Bergama, Palas ve Çeşme Kaymakamlıkları, İzmir Polis Müdürlüğü, Akhisar Kaymakamlığı, Havran, Karesi (Balıkesir)Mutasarrıflığı, Balıkesir Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti Başkanlığı, Osmanlı Meclisi Mebusan IV. Dönem Karesi Mebusluğu, TBMM I.Dönem Karesi (Dönem içinde Olağanüstü Yetkili Bursa Valiliğine atandı), II. Dönem (Şark, Konya ve Ecezire İstiklal Mahkemeleri ) ve III. Dönem Giresun, IV., V., VI., VII. ve VIII. Dönem Balıkesir Milletvekilliği, II. Dönem Memurin Muhakemat Encümeni Başkanlığı, VIII. Dönem Dilekçe Komisyonu Başkanlığı yapmıştır. Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası sahibidir. Evli ve beş çocuk babasıdır(Wikipedia).
Hacim Muhittin Çarıklı,(Hüseyin Muhittin diye de bilinir) Uşak doğumludur Ancak babası Ahmet Muhittin Efendi Narköylü’dür. Annesinin ismi Hatice Nafia’dır. Ailesi görevi sebebiyle Nevşehir’e bağlı Narköy’den ayrılmış bir daha dönememiştir.
Ege bölgesinde görev yapan Hacim Muhittin Çarıklı,Yunan işgalinin ilk günlerinden itibaren İç Ege'de Kuvay-i Milliye hareketlerinin organize edilmesine önderlik etmiştir. I Dünya Savaşı esnasında Suriye’de Dera mutasarrıflığı yapmıştır. I. Dünya Savaşı sonunda, Balıkesir mutasarrıflığına atanmış ancak İttihat ve Terakki üyesi olduğundan Damat Ferit Paşa hükûmetince 1919 yılında görevden alınmıştır
15 Mayıs 1919'da Yunan askerleri İzmir'e çıktığında Hacim Muhittin Bey Balıkesir'de mutasarrıftı. Hacim Muhittin Bey bölgenin faal ve yurtsever olarak tanınmış kişilerinden Vasıf Çınar, Mehmet Vehbi Bolak, Hulusi Darblı, Hamdi Köprülü beylerle temasa geçerek Balıkesir'de bir milli kongrenin toplanmasına önayak oldu. Burada alınan kararların uygulanmasına hemen geçildi. Hacim Muhittin Bey, Ağustos başında Nazilli'de toplanan 2. ve Ağustosun 16'sı ile 25'si arasında Alaşehir'de toplanan 3. Kongreye de öncülük etti. Böylelikle de İç Ege ve Karasi bölgesinde Kuvay-ı Milliye'nin önderliğini yapmış oldu.
Balıkesir kongresi üyeleriyle
Hacim Muhittin Çarıklı, Kuvay-ı Milliye’yi merkezileştirmek ve mali işlerini bir düzene koymak amacıyla Balıkesir Kongresinin toplanmasına karar vermiştir. Bunun üzerine 28 Haziran-12 Temmuz 1919 tarihleri arasında Birinci Balıkesir Kongresi toplanmıştır. Hacim Muhittin Çarıklı öncülüğünde toplanan kongrede, Balıkesir’de bir Heyet-i Merkeziye’nin kurulmasına karar verilmiştir.(Hasan Ali Polat).
Kurduğu örgütün mücadeleyi sürdürdüğü günlerde Hacim Muhittin Bey Meclisi Mebusan'a katılmak üzere İstanbul'a gitti. Ancak bu görevi uzun sürmedi ve işgal kuvvetlerinin yasama organını dağıtmasından (1920) sonra Ankara'ya geçerek orada açılan birinci TBMM'de çalışmaya başladı. Bursa düşmanın eline geçtiği günlerde (8 Eylül 1920) orada valiydi. Bursa'nın Yunanlar tarafından işgal edilmesi üzerine TBMM de ağır eleştirilere uğrayarak suçlandı. Ancak, Mustafa Kemal Paşa'nın araya girmesiyle yargılanması önlendi. Hacim Muhittin Bey Meclis'teki yerini 1920'den başlayarak 1950'ye kadar korudu ve bu arada 4 sayılı Konya ve Şark İstiklal Mahkemesine başkanlık etti (1922-1926). 1950'den sonra siyasi hayattan çekildi. 5 Aralık 1965 yılında İzmir'de öldü.
Arabistanlı Lawrence olarak bilinen ünlü İngiliz casusu T.E. Lawrence tarafından, Hacim Bey , Dera mutasarrıflığında bulunurken, kendisinin ırzına geçtiği iddia edilmiştir(21 Mayıs 2006 Yenişafak Gazetesi). Bu iddia Arabistanlı Lawrence filminde de yer almıştır. Hacim Hüseyin Bey'in oğlu Turgut Çarıklı, Babam Hacim Muhittin Çarıklı adlı bir kitap yazmıştır. Turgut Çarıklı kitabında işkence ve tecavüz iddialarını yalanlar.Lawrence'ın tarif ettiği kişinin babasına hiç benzemediğini, bu iftirayı Havran'ı ayaklandırma konusundaki başarısızlığını mazur göstermek için atmış olabileceğini söylemektedir.
Narköylü Hacim Muhittin Çarıklı, Kurutuluş Savaşı’nın pek de adı duyulmamış sivil kahramanlarındadır. Oğlu Turgut Çarıklı babası hakkında bu kitabı yazmasa ailenin Narköylü bir memur ailesi olduğunu da bilmemiz mümkün olamayacaktı.
Nar Belediyesi’nin bir vefa borcu olarak ,çoktandır Hacim Muhittin Çarıklı adını bir cadde de yaşatması gerekiyordu.
Yararlanılan Kaynaklar:
Turgut Çarıklı, Babam Hacim Muhittin Çarıklı: Bir Kuvayı Milliyecinin Yaşam Öyküsü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2005,
Wikipedia
TBMM Albümü, erişim 27.08.2020
-Hasan Ali Polat;Millî Mücadele’de Batı Anadolu Kongrelerinde Alınan Mali Kararlar, Türkiyat Araştırmaları Dergisi ,Sutad.Selçuklu.edu.tr
