Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Bilindiği gibi Anadolu’nun değişik yörelerinde konar göçer halde yaşayan Türk ve Türkmen aşiretleri Osmanlı’nın son iki yüzyıllık zaman diliminde yerleşik yaşama geçmeye başlamışlardır. O nedenle daha önce konar göçer aşiretlerin yaşadığı bazı köylerin tarihten silinmiş olmasına doğal olarak bakmak gerekmektedir.
16 ve 19 Yüzyıl arasında sadece Niğde Sancağına bağlı Nevşehir ve Ürgüp Kazasında değil, Konya Şehrine bağlı 147 yerleşim yerinin terk edilerek yok olduğu da tespitler arasındadır.
Bilindiği gibi Ürgüp Şahinefendi Köyü(eski adı Söveşe) yakınlarında Sobesos diye bir antik kent kalıntısı mevcuttur. Bölgede bugün insanların yaşamadığı başka antik kent kalıntılarına da rastlamak mümkündür.
Eskiden var olan ama bugün olmayan köylerden bazıları;
AĞMAZ : Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Dairesi Başkanlığının 1530-1556 dönemi için yayınladığı yer adları kitabında Ürgüp Nahiyesine bağlı Ağmaz diye bir yerleşim alanı vardır.
AHMET ÖREN KÖYÜ :Gülşehir’e bağlı bir köy iken köyden yoğun göç sebebiyle Eski Yaylacık Köyü’ne bağlı bir mevkii haline gelmiştir.
AĞ-SU : Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 6 haneli Ağ-su Köyü bulunmaktadır.
AKAN : 1915 yılında Ürgüp’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
BAKAL ABDAL KÖYÜ: Hacıbektaş ilçesine bağlı bir köy iken bugün mevcut değildir. Resmi kayıtlara göre 1840 yılında bu köyde 45 kişi yaşamaktadır.
BİL HALİL KÖYÜ: 15 YY Sonlarında Hacıbektaş Nahiyesine bağlı Bil Halil Köyü kayıtlarına rastlanmaktadır.
BEDREK : Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 6 haneli Bedrek Köyü bulunmaktadır. Bugün böyle bri yerleşim alanı mevcut değildir.
ÇAKANİN : 1915 Yılında Ürgüp’e bağlı bir köy konumundadır.
ÇEKME KÖYÜ Derinkuyu’ya bağlı bir köydür .Halen varlığını koruyan ama köy kimliğini kaybeden yerleşke de İsmail Varol isimli bir kişi yaşamaktadır.
ÇERİKİN : 1915 Yılında Gülşehir’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
CİVARZİLE : 1915 Yılında Nevşehir Kazasına bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
GİRACE : Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 8 haneli Girace Köyü bulunmaktadır.
GÖDE : 1584 Tahrir Defterinde Niğde Sancağı Uçhisar Bucağına bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
KOLPAK : 1915 yılında Nevşehir Kazasına bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
MAHSEN : 1584 Tahrir Defterinde Niğde Sancağı Ürgüp Kazasına bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
MAKSUTLU Hacıbektaş’a bağlı bir köy idi. Göç sebebiyle bugün yok olmuştur.
MELEKÖY : 1915 Yılında Nevşehir’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
MESİLLİ : : 1584 Tahrir Defterinde Niğde Sancağı Melegübü Bucağına bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
NERNEK(NARNEK) Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı Nernek Köyü bulunmaktadır. İbrahim Paşa Nernek'in suyunu Nevşehir’e getirince Nernekliler de Göre’ ye taşınmıştır.
OYLU : Göre yakınlarında bir köydü Damat İbrahim Paşa içme sularını Nevşehir’e getirince onlarda Göre’ye taşındılar.
SARIHAFİR : 1915 Yılında Ürgüp’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir.
TİMURTAŞ Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 4 haneli Timurtaş Köyü bulunmaktadır. Köyün adının muhtemelen İlhanlı Valisi Timurtaş’tan aldığı düşünülmektedir. Bugün Ürgüp ilçesinin Demirtaş Köyü mevcuttur. Demirtaş Köyü’nün Timurtaş Köyünden esinlenerek adını değiştirip değiştirmediği de net değildir.
ZELİN Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı Zelin Köyü bulunmaktadır. Zelin Ürgüp kazasında bağ öşrünü en fazla veren dört köyden biridir. 1584 Niğde Sancağı Tahrir Defterinde de “Zelil” diye geçmektedir.
Bu köylerin tarihten silinmesinin belli başlı etkenleri ise;
-Bölgeler arasında değişen farklı vergi uygulamaları,
-Devletin güvenliği sağlamakta zorlandığı kimi kırsal alanlarda eşkıya baskısı
-Susuzluk ve kıtlık şeklinde sıralamak mümkündür.
Yararlanılan Kaynaklar:
-Doç. Dr.Mustafa Oflaz, 16.YY Da Ürgüb Kazası, Yüzüncü Yıl Üniversitesi SBE Dergisi, 2004/ sy; 6
-Emrullah, Hüseyin, Hatice, Sonsel Güney; Nevşehir İli Yakın Çevre İncelemeleri, 1974
-Başbakanlık/Osmanlı Arşivleri Dairesi başkanlığı, Osmanlı Yer Adları II, Ankara 2013
-Mehmet Kaya; XX Yüzyıl Başlarında Niğde Sancağı’nın Nüfusuna Dair, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sy, 193
-Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları, Ankara 2017
-Havva Erdoğan ; 820 Numaralı Temettü Defterine Göre Tanzimat Yıllarında Mucur ve Hacıbektaş’ın Demoğrafik Yapısı ve Sosyal Durumu , G.Ü Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 2005, Sy. 1
-İlker Yiğit; XVI-XX Yüzyıllarda Anadolu'da Kaybolan Yerleşkeler ; Afyon Kocatepe Üni SBE , Doktora tezi, 2018
